Language/Turkish/Grammar/Pronunciation/kk

Түрік → Грамматика → 0-ден A1-ге дейінгі курс → Дауыс қою

Кіріспе

Түрік тілінде дұрыс дауыс қою — тіл үйренушілер үшін маңызды дағдылардың бірі. Дауыс қою ережелерін түсіну, сөздерді дұрыс айтуға және тыңдаушылардың назарын аударуға көмектеседі. Осы сабақта біз түрік тілінің дауыс қою ережелерін және акценттерін қарастырамыз.

Біздің сабақтың құрылымы төмендегідей:

• Дауыс қоюдың негізгі ережелері

• Түрік тіліндегі акценттер

• Мысалдар

• Практикалық тапсырмалар

Дауыс қоюдың негізгі ережелері

Түрік тілінде дауыс қою ережелері өте маңызды. Сөздердің дұрыс айтылуы тілдің түсініктілігін арттырады. Түрік тіліндегі дауысты және дауыссыз дыбыстардың айтылуы мен ерекшеліктері туралы білуіміз керек.

==== Дауысты дыбыстар ====

Түрік тілінде 8 дауысты дыбыс бар. Олардың әрқайсысы ерекше дыбысталады. Дауысты дыбыстардың айтылуы төмендегідей:

• a, e, ı, i, o, ö, u, ü

==== Дауыссыз дыбыстар ====

Дауыссыз дыбыстар да түрік тілінде маңызды рөл атқарады. Олардың айтылуы мен комбинациялары сөздердің мағынасына әсер етеді. Дауыссыз дыбыстардың кейбіреулері:

• b, c, ç, d, f, g, h, j, k, l, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z

Түрік тіліндегі акценттер

Түрік тілінде акцент сөздің мағынасына әсер ете алады. Дұрыс акцент қою — тілдің дыбысталуын жақсартады. Түрік тіліндегі сөздерде акцент көбінесе соңғы буынға қойылады, бірақ кейде бұл ереже бұзылуы мүмкін.

==== Акценттердің мысалдары ====

Төменде түрік тіліндегі акценттердің кейбір мысалдары:

Түрік	Дауыс қою	Қазақша
kitap	[kɪˈtap]	кітап
masa	[ˈmasa]	үстел
araba	[aˈɾaba]	машина
öğrenci	[øˈɾendʒi]	студент
elma	[ˈelma]	алма
su	[su]	су
kapı	[ˈkɑpɯ]	есік
ev	[ev]	үй

Мысалдар

Мысалдар арқылы біз дауыс қою мен акценттерді тереңірек түсіне аламыз. Төменде 20 мысал берілген:

Түрік	Дауыс қою	Қазақша
çiçek	[tʃiˈtʃɛk]	гүл
kapı	[ˈkɑpɯ]	есік
öğretmen	[øˈɾɛtmɛn]	мұғалім
güzel	[ɟyˈzɛl]	әдемі
çocuk	[ˈtʃodʒʊk]	бала
ders	[dɛɾs]	сабақ
sokak	[soˈkɑk]	көше
yaz	[jɑz]	жаз
kış	[kɯʃ]	қыс
bahar	[bɑˈhɑɾ]	көктем
deniz	[deˈniz]	теңіз
dağ	[dɑː]	тау
ay	[aj]	ай
dünya	[dynˈja]	әлем
yol	[jol]	жол
kap	[kɑp]	қақпақ
masa	[ˈmɑsɑ]	үстел
kitap	[kɪˈtap]	кітап
ağaç	[ɑːˈɟɑtʃ]	ағаш
lamba	[ˈlɑmba]	шам
su	[su]	су

Практикалық тапсырмалар

Тілді үйретудің ең тиімді тәсілдерінің бірі — практикалық тапсырмалар. Төменде 10 тапсырма берілген, оларды орындау арқылы сіз дауыс қоюды және акценттерді тереңірек түсінесіз.

1. Сөздерді дұрыс дауыс қоюмен айт:

• kitap

• masa

• araba

2. Келесі сөздерді акцентпен жаз:

• öğrenci

• elma

• su

3. Сөздерді дауыссыз дыбыстармен салыстыр:

• çiçek - ses

• kapı - pencerе

4. Берілген сөздерді акценті бойынша топта:

• çiçek, masa, kitap

• araba, öğrenci, elma

5. Сөздерді тыңдап, оларды жаз:

• (бұл тапсырма үшін мұғалімнің дауысы қажет)

6. Дауыссыз дыбыстардың қайталанатын комбинацияларын жаса:

• b-r-s

• k-t-l

7. Сөздерді аударып, акценттерін белгілеп көрсет:

• bahar, çocuk, güzel

8. Келесі сөздерді тыңдап, олардың дұрыс айтылуын табыңыз:

• (бұл тапсырма үшін мұғалімнің дауысы қажет)

9. Сөздерді жазып, олардың мағынасына сәйкес акценттерін қойыңыз:

• ay, dağ, deniz

10. Келесі сөздерді топтастырыңыз:

• kış, yaz, bahar

Шешімдер мен түсініктемелер:

1. Сөздерді дауыстап айту керек, акценттерін көрсетіңіз.

2. Тек акценті бар сөздерді жазу.

3. Дауыссыз дыбыстарды салыстырып, ерекшеліктерін айтыңыз.

4. Сөздерді акценттеріне қарай топтастыру.

5. Мысалдарды жазу, тыңдау.

6. Дауыссыз дыбыстар комбинацияларының ерекшеліктерін түсіну.

7. Сөздерді аударып, акценттерін белгілеп көрсету.

8. Дауыс арқылы тыңдау, дұрыс айтылуын табу.

9. Сөздердің мағыналарын, акценттерін анықтау.

10. Сөздерді топтастыру, олардың мағыналарын көрсету.

Тіліктілер кестесі - Түрік тілі курсы - 0-А1

• Курстық тақырыптар

  ---

Түрік әліпбиі

• Үндіктер мен қос арнайылар
• Тышқы тілдерден аударма

---

Негізгі грамматика

• Есімдер
• Етістіктер
• Сипаттамалар
• Есімшілер

  ---

Қиын грамматика

• Көрсеткіштер
• Қатысты етістіктер
• Шартты етістіктер

  ---

Күнделікті сөздер

• Сәлемдесу
• Бағдарлама қалыптасқанға қашанша
• Тамақ және ішім
• Сауда жасау

  ---

Сандар мен уақыт

• Есептік сандар
• Көрсеткіштік сандар
• Уақыт

  ---

Түріктік мәдениет

• Тарих және еңбек
• Традициялар мен әдеттер
• Ас қоңыраушылық
• Әдебиет және тойлар

  ---

Көрсетілімді күнделік

• Қонақтық мекенжай
• Отбасы және отын-ауыз
• Діни
• Жол тасымалы және саяхат

Басқа сабақтар

• 0-ден А1-ге дейінгі курстар → Тіл грамматикасы → Төртіліктер
• 0 to A1 Course → Grammar → Nouns
• 0-ден A1 дейінгі курстар → Грамматика → Сөйлемдер
• Курс 0 до A1 → Грамматика → Прилагательные
• 0-ден A1-ге дейінгі курстар → Грамматика → Тышқы және ішкі қатарлары
• Complete 0 to A1 Course → Grammar → Причастия
• Complete 0 to A1 Курсі → Грамматика → Ешімдіктер
• 0-ден A1-ге дейінгі курстар → Грамматика → Әрекетке байланысты сөйлемдер
• 0 to A1 Course