Language/Abkhazian/Grammar/Use-of-Verbs-in-Past-and-Future-Tenses/kk
Հայերէն
Български език
官话
官話
Hrvatski jezik
Český jazyk
Nederlands
English
Suomen kieli
Français
Deutsch
עברית
हिन्दी
Magyar
Bahasa Indonesia
فارسی
Italiano
日本語
Қазақ тілі
한국어
Lietuvių kalba
Νέα Ελληνικά
Şimali Azərbaycanlılar
Język polski
Português
Limba Română
Русский язык
Српски
Español
العربية القياسية
Svenska
Wikang Tagalog
தமிழ்
ภาษาไทย
Türkçe
Українська мова
Urdu
Tiếng Việt
Кіріспе[edit | edit source]
Абхаз тілінде өткен және болашақ уақыттағы етістіктерді үйрену – тілдік дағдыларды дамыту үшін өте маңызды. Бұл тақырып арқылы сіз өткен оқиғаларды сипаттап, болашақта болады деп күтілген нәрселер туралы сөйлесуді үйренесіз. Бұл сабақта біз етістіктердің формаларын, олардың құрылымын және сөйлемдерде қалай қолданылатынын қарастырамыз. Сонымен қатар, ақпаратты жақсы меңгеру үшін практикалық жаттығулар өткіземіз.
Өткен уақыттағы етістіктер[edit | edit source]
Абхаз тілінде өткен уақыттағы етістіктердің қолданылуы – өткен оқиғаларды сипаттау үшін қажет. Бұл етістіктердің формалары мен құрылымдары сіздің сөйлемдеріңізді толық және түсінікті етеді.
Өткен уақыт формасы[edit | edit source]
Етістіктің өткен уақыт формасы көбінесе "-а", "-е" немесе "-и" қосымшаларымен аяқталады. Мысалы:
аԥшра* (апшра) - «көрдім»
аҷы* (аджы) - «бардым»
Мысалдар[edit | edit source]
| Абхаз тілі | Дыбыстық жазба | Қазақша |
|---|---|---|
| аԥшра | a-pʃra | көрдім |
| аҷы | a-dʒɨ | бардым |
| аԥшны | a-pʃnɨ | естідім |
| аԥшныр | a-pʃnɨr | отырдым |
| аҭа | a-tʰa | жаздым |
| аҳа | a-χa | тидім |
| аскъ | a-skʼ | жедім |
| аскъара | a-skʼara | бастым |
| агәы | a-ɡʲe | ойнаттым |
| агәыны | a-ɡʲenɨ | сөйлестім |
Болашақ уақыттағы етістіктер[edit | edit source]
Болашақ уақыттағы етістіктерді қолдану – келешекте орын алатын оқиғаларды сипаттау үшін маңызды. Болашақ уақыт формалары көбінесе "-ар", "-ер" немесе "-ир" қосымшаларымен аяқталады.
Болашақ уақыт формасы[edit | edit source]
аԥшра* (апшра) - «көретін боламын»
аҷы* (аджы) - «баруға жоспарлаймын»
Мысалдар[edit | edit source]
| Абхаз тілі | Дыбыстық жазба | Қазақша |
|---|---|---|
| аԥшра | a-pʃra | көретін боламын |
| аҷы | a-dʒɨ | барамын |
| аԥшны | a-pʃnɨ | естимін |
| аԥшныр | a-pʃnɨr | отырамын |
| аҭа | a-tʰa | жазамын |
| аҳа | a-χa | тиемін |
| аскъ | a-skʼ | жеймін |
| аскъара | a-skʼara | бастаймын |
| агәы | a-ɡʲe | ойнатамын |
| агәыны | a-ɡʲenɨ | сөйлесемін |
Сөйлемдерде қолдану[edit | edit source]
Енді біз өткен және болашақ уақыттағы етістіктерді сөйлемдерде қалай қолданатындығымызды қарастырамыз. Мысалдар арқылы сіз сөйлемдеріңізді дұрыс құрауды үйренесіз.
Мысалдар[edit | edit source]
| Сөйлем | Қазақша |
|---|---|
| Аԥшра аҭа. | Мен жаздым. |
| Аҷы аҳа. | Мен тидім. |
| Аԥшны аскъ. | Мен жедім. |
| Аԥшныр аҩы. | Мен отырдым. |
| Аԥшра аскъара. | Мен бастым. |
| Аскъ аԥшьра. | Мен көрдім. |
| Аҭа аԥшра. | Мен жазатын боламын. |
| Ажә аҳа. | Мен тидетін боламын. |
| Аскъ аскъара. | Мен бастаймын. |
| Агәы агәыны. | Мен сөйлесетін боламын. |
Жаттығулар[edit | edit source]
Сабақтың соңында сіздің біліміңізді тексеру үшін бірнеше жаттығулар дайындадық.
Жаттығу 1: Етістіктерді толықтырыңыз[edit | edit source]
Төмендегі сөйлемдерді өткен уақыттағы етістіктермен толықтырыңыз:
1. Мен (көрдім) _____________.
2. Ол (бардым) _____________.
3. Біз (естімедік) _____________.
4. Сен (отырыңыз) _____________.
5. Олар (жаздым) _____________.
Шешімдер[edit | edit source]
1. Мен аԥшра.
2. Ол аҷы.
3. Біз аԥшныр.
4. Сен аҭа.
5. Олар аҭа.
Жаттығу 2: Болашақ уақыттағы етістіктерді жазыңыз[edit | edit source]
Төмендегі сөйлемдерді болашақ уақыттағы етістіктермен жазыңыз:
1. Мен (көретін боламын) _____________.
2. Ол (баруға жоспарлаймын) _____________.
3. Біз (естиміз) _____________.
4. Сен (отырамын) _____________.
5. Олар (жазамын) _____________.
Шешімдер[edit | edit source]
1. Мен аԥшра.
2. Ол аҷы.
3. Біз аԥшны.
4. Сен аҭа.
5. Олар аҭа.
Жаттығу 3: Сөйлемдерді аударыңыз[edit | edit source]
Төмендегі сөйлемдерді қазақ тілінен абхаз тіліне аударыңыз:
1. Мен көрдім.
2. Ол барды.
3. Біз отырдық.
4. Сен жаздың.
5. Олар естіді.
Шешімдер[edit | edit source]
1. Мен аԥшра.
2. Ол аҷы.
3. Біз аԥшныр.
4. Сен аҭа.
5. Олар аԥшны.
Жаттығу 4: Сөйлемдерді жасаңыз[edit | edit source]
Төмендегі сөздерден сөйлемдер жасаңыз:
1. Мен / жаздым / кешке.
2. Ол / барды / мектепке.
3. Біз / көрдік / фильмді.
4. Сен / отырдың / диванда.
5. Олар / естіді / жаңалықты.
Шешімдер[edit | edit source]
1. Мен кешке аҭа.
2. Ол мектепке аҷы.
3. Біз фильмді аԥшра.
4. Сен диванда аԥшныр.
5. Олар жаңалықты аԥшны.
Жаттығу 5: Болашақ уақыттағы сөйлемдер жасаңыз[edit | edit source]
Төмендегі сөздерден болашақ уақыттағы сөйлемдер жасаңыз:
1. Мен / жазамын / ертең.
2. Ол / барамын / дүкенге.
3. Біз / көретін боламыз / спектакльді.
4. Сен / отырасың / үйде.
5. Олар / естимін / жаңалықты.
Шешімдер[edit | edit source]
1. Мен ертең аҭа.
2. Ол дүкенге аҗы.
3. Біз спектакльді көретін боламыз.
4. Сен үйде атырсың.
5. Олар жаңалықты аԥшны.
Жаттығу 6: Етістіктерді сәйкестендіріңіз[edit | edit source]
Төмендегі етістіктерді өткен және болашақ уақыт формаларына сәйкестендіріңіз:
1. аԥшра
2. аҷы
3. аҭа
4. аскъ
5. агәы
Шешімдер[edit | edit source]
1. аԥшра - көрдім / көретін боламын
2. аҷы - бардым / барамын
3. аҭа - жаздым / жазамын
4. аскъ - жедім / жеймін
5. агәы - ойнаттым / ойнатамын
Жаттығу 7: Сөйлемдер құраңыз[edit | edit source]
Келесі сөздерден сөйлемдер құраңыз:
1. Мен / жедім / таңертең.
2. Ол / отырды / мектепте.
3. Біз / көрдік / кітапты.
4. Сен / жаздың / дәптерге.
5. Олар / естіді / концертте.
Шешімдер[edit | edit source]
1. Мен таңертең аскъ.
2. Ол мектепте аԥшныр.
3. Біз кітапты аԥшра.
4. Сен дәптерге аҭа.
5. Олар концертте аԥшны.
Жаттығу 8: Сөйлемдерді аяқтаңыз[edit | edit source]
Төмендегі сөйлемдерді аяқтаңыз:
1. Мен (көрген) _____________.
2. Ол (бара жатқан) _____________.
3. Біз (естіген) _____________.
4. Сен (отырып) _____________.
5. Олар (жазып) _____________.
Шешімдер[edit | edit source]
1. Мен аԥшра.
2. Ол аҷы.
3. Біз аԥшны.
4. Сен аҭа.
5. Олар аҭа.
Жаттығу 9: Сұрақтарға жауап беріңіз[edit | edit source]
Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз:
1. Сіз (көрдіңіз) _____________?
2. Ол (барды) _____________?
3. Біз (отырамыз) _____________?
4. Сіз (жазасыз) _____________?
5. Олар (естиді) _____________?
Шешімдер[edit | edit source]
1. Мен аԥшра.
2. Ол аҷы.
3. Біз аԥшны.
4. Мен аҭа.
5. Олар аԥшны.
Жаттығу 10: Етістіктерді жазыңыз[edit | edit source]
Төмендегі етістіктерді жазыңыз:
1. Көрдім
2. Бардым
3. Жаздым
4. Отырдым
5. Естідім
Шешімдер[edit | edit source]
1. Аԥшра
2. Аҷы
3. Аҭа
4. Аԥшныр
5. Аԥшны