Language/Mandarin-chinese/Grammar/Pinyin-Introduction/az
Հայերէն
Български език
官話
Hrvatski jezik
Český jazyk
Nederlands
English
Suomen kieli
Français
Deutsch
עברית
हिन्दी
Magyar
Bahasa Indonesia
فارسی
Italiano
日本語
Қазақ тілі
한국어
Lietuvių kalba
Νέα Ελληνικά
Şimali Azərbaycanlılar
Język polski
Português
Limba Română
Русский язык
Српски
Español
العربية القياسية
Svenska
Wikang Tagalog
தமிழ்
ภาษาไทย
Türkçe
Українська мова
Urdu
Tiếng Việt
Giriş[edit | edit source]
Salam, əziz tələbələr! Bu dərsimizdə Mandarin Çin dilinin əsaslarından birini öyrənəcəyik - Pinyin. Pinyin, Çin dilindəki sözlərin tələffüzünü yazılı formada ifadə etməyə kömək edən bir sistemdir. Mandarin dilindəki tonlar və səs dəyişiklikləri ilə tanış olmağınız üçün Pinyin, sizə dil öyrənməyinizdə əvəzsiz bir vasitə olacaqdır. Bu dərsdə Pinyin-in nə olduğunu, onun necə istifadə olunduğunu və gündəlik həyatda necə tətbiq edildiyini öyrənəcəyik. Dərsimiz aşağıdakı struktura malik olacaq:
Pinyin Nədir?[edit | edit source]
Pinyin, Mandarin Çin dilindəki sözlərin tələffüzünü yazılı formada göstərmək üçün istifadə olunan bir sistemdir. Bu sistem, Çin dilinin sözlərini latın əlifbasına uyğunlaşdıraraq tələffüzü asanlaşdırır. Həmçinin, Pinyin, yeni başlayanlar üçün Çin dilini öyrənmə prosesini daha da asanlaşdırır, çünki dilin tonları ilə yanaşı, sözlərin düzgün tələffüzünü öyrənməyə kömək edir.
Pinyin-in Funksiyası[edit | edit source]
Pinyin-in əsas funksiyaları aşağıdakılardır:
- Tələffüzü asanlaşdırmaq: Mandarin sözlərinin düzgün tələffüzünü öyrənmək üçün.
- Yazı sisteminin öyrənilməsi: Çin yazı sistemini öyrənmək üçün bir vasitədir.
- Dil öyrənmədə başlanğıc nöqtəsi: Yeni başlayanlar üçün Mandarin dilini öyrənməyə kömək edir.
- Tonal sistemin qavranılması: Tonların ifadəsi və tələffüzü üçün bir vasitədir.
Pinyin-in İstifadəsi[edit | edit source]
Pinyin, müxtəlif sahələrdə istifadə olunur, o cümlədən:
- Təhsil: Mandarin dilini öyrənmək üçün məktəblərdə və dil kurslarında istifadə olunur.
- Texnologiya: Mobil telefonlar, kompüterlər və digər cihazlarda yazı üçün istifadə edilir.
- Gündəlik həyatda: Çin mədəniyyətində və gündəlik həyatda sözlərin tələffüzünü öyrənmək üçün istifadə olunur.
Pinyin-in Strukturuna Giriş[edit | edit source]
Pinyin, iki əsas hissədən ibarətdir: sözlərin kökü və tonlar. Hər bir sözün tələffüzü, onun Pinyin yazılışında göstərilən tonlarla müəyyən edilir. Mandarin Çin dilində dörd əsas ton vardır:
1. Birinci ton: Yüksək və düz (ˉ) - məsələn, mā (妈) "ana"
2. İkinci ton: Yüksələn ton (ˊ) - məsələn, má (麻) "ipək"
3. Üçüncü ton: Enib-yüksələn ton (ˇ) - məsələn, mǎ (马) "at"
4. Dördüncü ton: Enən ton (ˋ) - məsələn, mà (骂) "şillələmək"
Pinyin Misalları[edit | edit source]
Aşağıda Pinyin yazılışının necə göründüyünü və tələffüzü ilə birlikdə bəzi misalları təqdim edirik:
| Mandarin Çin Dili | Tələffüz | Şimali Azərbaycan Dilində Tərcümə |
|---|---|---|
| 妈 (mā) | mā | ana |
| 麻 (má) | má | ipək |
| 马 (mǎ) | mǎ | at |
| 骂 (mà) | mà | şillələmək |
| 你 (nǐ) | nǐ | sən |
| 好 (hǎo) | hǎo | yaxşı |
| 谢谢 (xièxiè) | xièxiè | təşəkkür |
| 再见 (zàijiàn) | zàijiàn | sağ ol |
| 是 (shì) | shì | olmaq |
| 吗 (ma) | ma | -dır? (sual) |
Pinyin və Tonlar[edit | edit source]
Mandarin dilində tonlar, sözlərin mənasını dəyişə bilir. Eyni Pinyin yazılışına malik olan sözlər, tonlara görə fərqli mənalar ifadə edə bilər. Məsələn, "mā", "má", "mǎ" və "mà" sözləri eyni yazılışa malikdir, lakin tonlar sayəsində fərqli mənalar qazanır:
| Ton | Tələffüz | Şimali Azərbaycan Dilində Tərcümə |
|---|---|---|
| 1. Ton (ˉ) | mā | ana |
| 2. Ton (ˊ) | má | ipək |
| 3. Ton (ˇ) | mǎ | at |
| 4. Ton (ˋ) | mà | şillələmək |
Pinyin-in Yazılışı[edit | edit source]
Pinyin yazılışı, sözlərin kökünü latın əlifbasında yazmaqla həyata keçirilir. Hər bir Pinyin yazılışında, tonları ifadə etmək üçün xüsusi işarələrdən istifadə olunur. Məsələn, "a", "o", "e" kimi səsli hərflərə ton işarələri əlavə edilərək, tələffüzü dəqiqləşdirmək mümkündür.
Pinyin-in Üstünlükləri[edit | edit source]
Pinyin-in üstünlükləri arasında:
- Asanlıqla öyrənmək: Pinyin, yeni başlayanlar üçün asan öyrənilir.
- Düzgün tələffüz: Pinyin, Mandarin sözlərinin düzgün tələffüzünü öyrədir.
- Yazı asanlığı: Pinyin, Çin dilini yazmağı asanlaşdırır.
Tətbiq Misalları[edit | edit source]
Aşağıdakı cədvəldə Pinyin yazılışı ilə bəzi gündəlik ifadələri təqdim edirik:
| Mandarin Çin Dili | Tələffüz | Şimali Azərbaycan Dilində Tərcümə |
|---|---|---|
| 你好 (nǐ hǎo) | nǐ hǎo | salam |
| 谢谢 (xièxiè) | xièxiè | təşəkkür |
| 请 (qǐng) | qǐng | xahiş edirəm |
| 对不起 (duìbùqǐ) | duìbùqǐ | üzr istəyirəm |
| 我爱你 (wǒ ài nǐ) | wǒ ài nǐ | mən sənə vurğulayıram |
| 早上好 (zǎoshang hǎo) | zǎoshang hǎo | günaydın |
| 晚上好 (wǎnshang hǎo) | wǎnshang hǎo | axşamınız xeyir |
| 再见 (zàijiàn) | zàijiàn | sağ ol |
| 你好吗? (nǐ hǎo ma?) | nǐ hǎo ma? | necəsən? |
| 祝你好运 (zhù nǐ hǎo yùn) | zhù nǐ hǎo yùn | sənə uğurlar |
Praktik Tapşırıqlar[edit | edit source]
İndi gəlin öyrəndiklərimizi praktikada tətbiq edək. Aşağıdakı tapşırıqları yerinə yetirin:
1. Pinyin yazılışını tanıyın: Aşağıdakı sözlərin Pinyin yazılışını yazın:
- Ana
- İpək
- At
2. Tonları müəyyən edin: Aşağıdakı sözlərin tonunu müəyyən edin:
- Mǎ
- Xièxiè
- Duìbùqǐ
3. Gündəlik ifadələri tərcümə edin: Aşağıdakı ifadələri Şimali Azərbaycan dilinə tərcümə edin:
- Nǐ hǎo
- Zàijiàn
- Wǒ ài nǐ
4. Sözlərin tələffüzünü yazın: Aşağıdakı Pinyin yazılışlarını tələffüz edin:
- Mǎ
- Má
- Mà
5. Sözlərin mənasını yazın: Aşağıdakı sözlərin mənasını yazın:
- Mā
- Nǐ
- Hǎo
6. Sual cümlələri yaradın: Aşağıdakı ifadələrdən sual cümlələri yaradın:
- Nǐ hǎo
- Wǒ ài nǐ
7. Dördüncü ton: Aşağıdakı sözlərin dördüncü tonunu yazın:
- Şillələmək
- İpək
8. Pinyin ilə sözləri yazın: Aşağıdakı ifadələri Pinyin yazılışında yazın:
- Salam
- Təşəkkür
- Xahiş edirəm
9. Sözlərin tələffüzünü müqayisə edin: Aşağıdakı sözlərin tələffüzünü müqayisə edin:
- Mǎ
- Mā
- Mà
10. Gündəlik ifadələri yazın: Aşağıdakı gündəlik ifadələri Pinyin yazılışında yazın:
- Günaydın
- Axşamınız xeyir
Cavablar[edit | edit source]
1. Pinyin yazılışı:
- Ana: mā
- İpək: má
- At: mǎ
2. Tonlar:
- Mǎ: Üçüncü ton
- Xièxiè: İkinci ton
- Duìbùqǐ: Dördüncü ton
3. Tərcümə:
- Nǐ hǎo: Salam
- Zàijiàn: Sağ ol
- Wǒ ài nǐ: Mən səni sevirəm
4. Tələffüz:
- Mǎ
- Má
- Mà
5. Mənalar:
- Mā: Ana
- Nǐ: Sən
- Hǎo: Yaxşı
6. Sual cümlələri:
- Nǐ hǎo? (Necəsən?)
- Wǒ ài nǐ? (Mən səni sevirəm?)
7. Dördüncü ton:
- Şillələmək: mà
- İpək: má
8. Pinyin yazılışı:
- Salam: nǐ hǎo
- Təşəkkür: xièxiè
- Xahiş edirəm: qǐng
9. Tələffüz müqayisəsi:
- Mǎ: Üçüncü ton
- Mā: Birinci ton
- Mà: Dördüncü ton
10. Gündəlik ifadələr:
- Günaydın: zǎoshang hǎo
- Axşamınız xeyir: wǎnshang hǎo
Bu dərsdə Pinyin-in əsaslarını öyrəndik. Unutmayın ki, Pinyin, Mandarin Çin dilini öyrənməyinizdə sizə kömək edəcək bir vasitədir. Gələcək dərslərdə tonlar və Pinyin-in daha dərin aspektləri ilə tanış olacağıq. Uğurlar!