Language/Kazakh/Grammar/Dative-Case/az
Հայերէն
Български език
官话
官話
Hrvatski jezik
Český jazyk
Nederlands
English
Suomen kieli
Français
Deutsch
עברית
हिन्दी
Magyar
Bahasa Indonesia
فارسی
Italiano
日本語
한국어
Lietuvių kalba
Νέα Ελληνικά
Şimali Azərbaycanlılar
Język polski
Português
Limba Română
Русский язык
Српски
Español
العربية القياسية
Svenska
Wikang Tagalog
தமிழ்
ภาษาไทย
Türkçe
Українська мова
Urdu
Tiếng Việt
Dativ Halın Əhəmiyyəti[edit | edit source]
Kazax dilində dativ hal, cümlədə müəyyən bir əşyanın, şəxsin və ya hadisənin istiqamətini, yəni kimə, nə üçün, harada olduğunu ifadə edir. Bu dildə dativ halın istifadəsi, dilin strukturunu anlamaq üçün çox vacibdir. Dativ hal, həmçinin, dolaylı obyektləri və prepozisiyalı ifadələri yaratmaqda da mühüm rol oynayır. Bu dərsdə dativ halın necə istifadə edildiyini, onun müxtəlif formalarını və praktiki nümunələrini öyrənəcəyik.
Dərsin strukturu belədir:
1. Dativ halın tərifi
2. Dativ halın formaları
3. Dativ halın istifadəsi
4. Nümunələr
5. Tapşırıqlar
Dativ Halın Tərifi[edit | edit source]
Dativ hal, bir şeyin və ya şəxsin bir başqasına yönəldiyini ifadə edir. Məsələn, "Mən ona kitab verirəm" cümləsində "ona" dativ haldadır, çünki kitabın kimə verildiyini göstərir. Kazax dilində dativ hal, adın sonuna əlavə olunan xüsusi şəkilçilərlə formalaşır. Dativ halın bir neçə forması var, bu da onun istifadəsini daha da zənginləşdirir.
Dativ Halın Formaları[edit | edit source]
Dativ halın formaları aşağıdakılardır:
1. Tək şəxs:
- kişi adları üçün: -ға / -ге
- qadın adları üçün: -қа / -ке
- orta cins üçün: -ға / -ге
2. Cəm şəxs:
- kişi və qadın adları üçün: -ларға / -лерге
Bu şəkilçilər, adın sonuna əlavə olunur və adın cinsinə və tək ya da cəm olduğuna görə dəyişir.
Dativ Halın İstifadəsi[edit | edit source]
Dativ hal, aşağıdakı hallarda istifadə edilir:
1. Dolaylı obyektlərin ifadəsi:
Dativ hal, cümlədə dolaylı obyektləri ifadə etmək üçün istifadə olunur. Məsələn:
- "Mən ona məktub yazıram." - burada "ona" dolaylı obyektdir.
2. Prepozisiyalı ifadələr:
Dativ hal, müəyyən prepozisiyalarla birlikdə istifadə olunur. Məsələn:
- "O, anasına hədiyyə aldı." - burada "anasına" prepozisiya ilə birlikdədir.
Nümunələr[edit | edit source]
Aşağıda dativ halın istifadəsinə dair nümunələr təqdim olunur:
| Kazakh | Pronunciation | North Azerbaijani |
|---|---|---|
| Мен оған кітап беремін. | Men oǵan kitap beremin. | Mən ona kitab verirəm. |
| Ол маған хат жазды. | Ol maǵan hat jazdy. | O, mənə məktub yazdı. |
| Біз сізə kömək edəcəyik. | Biz sizge kömek edeǵiǵ. | Biz sizə kömək edəcəyik. |
| Сіздерге рахмет. | Sizderge raxmet. | Sizlərə təşəkkür. |
| Мен оған гүл сатып алдым. | Men oǵan gül satıp aldım. | Mən ona çiçək aldım. |
| Ол маған жаңа telefon aldı. | Ol maǵan jaña telefon aldı. | O, mənə yeni telefon aldı. |
| Сіздерге sərgi туралы ақпарат беремін. | Sizderge sərgi turaly aqparat beremin. | Sizlərə sərgi haqqında məlumat verəcəyəm. |
| Оларға кішкентай ит керек. | Olarga kiśkentay it kereķ. | Onlara kiçik it lazımdır. |
| Мен анама көмек көрсетемін. | Men anamı kömek kórsetemin. | Mən anamıza kömək göstərəcəyəm. |
| Біз олармен бірге саяхатқа шықтық. | Biz olarmen birge sayahatqa şıqtıq. | Biz onlarla birlikdə səyahətə çıxdıq. |
Tapşırıqlar[edit | edit source]
Aşağıdakı tapşırıqlar, dativ halın istifadəsini möhkəmləndirmək üçün nəzərdə tutulub:
1. Aşağıdakı cümlələri dativ hala uyğunlaşdırın:
- Mən (dostum) kitab verirəm.
- O (qız) jurnalı oxuyur.
- Biz (ata) hədiyyə aldıq.
2. Aşağıdakı cümlələrdəki dolaylı obyektləri tapın və dativ hala çevirin:
- O, mənə kömək etdi.
- Mən (qardaş) məktub yazdım.
- Biz (sən) gözləyirik.
3. Aşağıdakı cümlələri tamamlamaq üçün uyğun dativ hal şəkilçisini seçin:
- Mən (o) dostumla gəldim.
- Biz (sizin) işinizə baxacağıq.
- O, (mən) hədiyyə gətirdi.
4. Verilmiş cümlələri dativ halda ifadə edin:
- O, kitab oxuyur.
- Mən, anama zəng etdim.
- Sən, bəxtini sınadın.
5. Dativ halda 10 cümlə yazın.
Cavablar[edit | edit source]
1.
- Mən dostuma kitab verirəm.
- O qıza jurnalı oxuyur.
- Biz atama hədiyyə aldıq.
2.
- Dolaylı obyekt: mənə (mənim üçün)
- Dolaylı obyekt: qardaşıma (qardaşım üçün)
- Dolaylı obyekt: sənə (sənin üçün)
3.
- Mənə (o) dostumla gəldim.
- Bizə (sizin) işinizə baxacağıq.
- O, mənə (hədiyyə) gətirdi.
4.
- O, kitabı oxuyur.
- Mən, anama zəng etdim.
- Sən, bəxtini sınadın.
5. Cavablar müxtəlif ola bilər, burada bir neçə nümunə:
- Mən ona məktub yazıram.
- O, mənə gül gətirdi.
- Biz atamıza kömək edirik.
- Sən, dostuna mesaj göndərdin.
- O, qızına hədiyyə aldı.