Language/Kazakh/Grammar/Accusative-Case/az
Հայերէն
Български език
官话
官話
Hrvatski jezik
Český jazyk
Nederlands
English
Suomen kieli
Français
Deutsch
עברית
हिन्दी
Magyar
Bahasa Indonesia
فارسی
Italiano
日本語
한국어
Lietuvių kalba
Νέα Ελληνικά
Şimali Azərbaycanlılar
Język polski
Português
Limba Română
Русский язык
Српски
Español
العربية القياسية
Svenska
Wikang Tagalog
தமிழ்
ภาษาไทย
Türkçe
Українська мова
Urdu
Tiếng Việt
Giriş[edit | edit source]
Kazakh dilində akuzativ hal, cümlədəki əşyaların, insanların və ya fikirlərin birbaşa təsirini göstərmək üçün istifadə olunur. Bu hal, dilin qrammatik strukturu içərisində çox önəmlidir, çünki cümlənin mənasını tamamlamağa kömək edir. Bu dərs, akuzativ halın nə olduğunu, necə istifadə edildiyini və onu nominativ hal ilə müqayisə edərək daha dərindən anlamağınıza kömək edəcək. Dərsdə sizə akuzativ halın formalaşma qaydaları və tətbiqləri ilə bağlı konkret misallar təqdim edəcəyik. Həmçinin, dərsin sonunda bir neçə praktiki məşq ilə öyrəndiklərinizi tətbiq edə biləcəksiniz.
Akuzativ Halın Əsasları[edit | edit source]
Akuzativ hal, bir cümlədə kimin və ya nəyin birbaşa təsir altında olduğunu göstərir. Nominativ halda cümlənin subyekti, yəni hərəkəti edən, akuzativ halda isə hərəkətə məruz qalan obyekt olur. Beləliklə, akuzativ halın istifadəsi, cümlənin mənasını dəyişməyə qadir olur.
Akuzativ halı formalaşdırmaq üçün Kazakh dilində müəyyən qaydalar mövcuddur:
1. Tək sayda isimlər: Tək sayda isimlər akuzativ halda "-nı" və ya "-ni" şəkilçisi alır.
2. Çox sayda isimlər: Çox sayda isimlər akuzativ halda "-lar" və ya "-lər" şəkilçisi alır.
Akuzativ Halın Nominativ Hal ilə Müqayisəsi[edit | edit source]
Akuzativ halın istifadəsi, nominativ halın istifadəsi ilə birbaşa bağlıdır. Nominativ halda cümlənin subjektini, akuzativ halda isə obyektini ifadə edirik. Aşağıda bu iki hal arasındakı fərqləri görmək üçün bir cədvəl təqdim edirik:
| Nominativ Hal | Akuzativ Hal | Azərbaycan dilində tərcümə |
|---|---|---|
| Mən kitabım | Mən kitabımı | Mən kitabımı oxuyuram. |
| O, qız | O, qızı | O, qızla oynayır. |
| Sən ev | Səni evi | Sən evi təmizləyirsən. |
Akuzativ Halın Qaydaları[edit | edit source]
Akuzativ halın formalaşmasında aşağıdakı qaydalara riayət edilməlidir:
1. Tək isimlər: Tək isimlərdə akuzativ hal üçün "-nı" və ya "-ni" şəkilçisi əlavə edilir.
2. Çox isimlər: Çox isimlərdə "-lar" və ya "-lər" şəkilçisi ilə akuzativ hal formalaşır.
3. Cins və səs: Cins və səs dəyişmələri də akuzativ halı formalaşdırmağa təsir edə bilər.
Akuzativ Halın İstifadəsi[edit | edit source]
Akuzativ hal, cümlələrdə müxtəlif kontekstlərdə istifadə olunur. Aşağıda akuzativ halın istifadə olunduğu bəzi misallar təqdim edirik:
| Kazakh | Tələffüz | Azərbaycan dilində tərcümə |
|---|---|---|
| Мен кітапты оқимын. | Men kitabtı oqımın. | Mən kitabı oxuyuram. |
| Сен мені көрдің бе? | Sen meni kördın be? | Səni gördüm mü? |
| Олар бізді gözləyir. | Olar bizdi gözləyir. | Onlar bizi gözləyir. |
| Сіздер бізді yığdınız! | Sizder bizdi yığdınız! | Siz bizi yığdınız! |
| Мен сені жақсы көремін. | Men seni jaqsy köremin. | Mən səni sevirəm. |
| Ол мені түсінбеді. | Ol meni tüsınbedı. | O, məni anlamadı. |
| Біз оларды çağırdıq. | Biz olardı çagırdıq. | Biz onları çağırdıq. |
| Сіздер кітапты оқudunuz. | Sizder kitapdı oqudınız. | Siz kitabı oxudunuz. |
| Ол жастықты алып жүр. | Ol jastıqtı alıp jür. | O, yastığı daşıyır. |
| Мен гүлді сатып aldım. | Men guldı satıp aldım. | Mən gülü aldım. |
Praktik Məşqlər[edit | edit source]
Dərsimizin sonunda, öyrəndiklərinizi tətbiq etmək üçün bir neçə praktik məşq təqdim edirik. Bu məşqlər akuzativ halın istifadəsini gücləndirmək üçün nəzərdə tutulmuşdur.
1. Aşağıdakı cümlələri akuzativ hala çevirin:
- O, kitabı oxuyur.
- Biz, evimizi təmizləyirik.
- Sən, dostunu çağırdın.
2. Verilən akuzativ cümlələri nominativ hala çevirin:
- Mən qızı görürəm.
- Onlar uşaqları sevir.
- O, kitabı oxuyur.
3. Aşağıdakı cümlələrdə akuzativ halın düzgün formasını seçin:
- Mən (mətbəx / mətbəxi) təmizləyirəm.
- Sən (kitap / kitabı) oxudun.
- Onlar (dostlar / dostları) gözləyir.
4. Sizin üçün seçilmiş bir cümlədə akuzativ halın istifadəsini izah edin:
- Mən gülü sevirəm.
5. Yaratdığınız 5 cümlədə akuzativ halı istifadə edin.
Məşqlərin Həlli[edit | edit source]
1.
- O, kitabı oxuyur. → O, kitabı oxuyur.
- Biz, evimizi təmizləyirik. → Biz, evimizi təmizləyirik.
- Sən, dostunu çağırdın. → Sən, dostunu çağırdın.
2.
- Mən qızı görürəm. → Mən qızamı görürəm.
- Onlar uşaqları sevir. → Onlar uşaqları sevir.
- O, kitabı oxuyur. → O, kitabı oxuyur.
3.
- Mən mətbəxi təmizləyirəm.
- Sən kitabı oxudun.
- Onlar dostları gözləyir.
4. Cümlədə akuzativ halın istifadəsi: "Mən gülü sevirəm." bu cümlədə "gülü" akuzativ halda, çünki sevdiyimiz şey birbaşa təsir altındadır.
5. Tələbəyə 5 cümlə yaratması üçün imkan verilir.