Language/Czech/Grammar/Present-Tense/kk
Հայերէն
Български език
官话
官話
Hrvatski jezik
Nederlands
English
Suomen kieli
Français
Deutsch
עברית
हिन्दी
Magyar
Bahasa Indonesia
فارسی
Italiano
日本語
Қазақ тілі
한국어
Lietuvių kalba
Νέα Ελληνικά
Şimali Azərbaycanlılar
Język polski
Português
Limba Română
Русский язык
Српски
Español
العربية القياسية
Svenska
Wikang Tagalog
தமிழ்
ภาษาไทย
Türkçe
Українська мова
Urdu
Tiếng Việt
Кіріспе[edit | edit source]
Сәлем, достар! Бүгін біз Чех тілінің өте маңызды аспектісі - қазіргі уақытты үйренеміз. Қазіргі уақыт - бұл біз айналамызда болып жатқан нәрселерді, күнделікті өміріміздегі әрекеттерді сипаттау үшін өте маңызды. Мысалы, «Мен тамақ ішемін», «Сен кітап оқисың», немесе «Ол мектепке барады» деген сияқты сөйлемдер. Чех тілінде қазіргі уақытты қолдану арқылы сіз қарым-қатынасыңызды жақсарта аласыз, адамдармен сөйлескенде өзіңізді жақсырақ білдіре аласыз.
Бүгінгі сабағымыздың құрылымы:
- Қазіргі уақыттың формалары
- Қазіргі уақытта қолданылатын етістіктер
- 20 мысал
- 10 жаттығу
Қазіргі уақыттың формалары[edit | edit source]
Чех тілінде қазіргі уақыттың формалары үш негізгі етістік тобына бөлінеді: I тобындағы етістіктер, II тобындағы етістіктер және III тобындағы етістіктер. Бұл топтар етістіктердің соңындағы әріптерге байланысты.
I тобындағы етістіктер[edit | edit source]
I тобындағы етістіктер "-at" немесе "-et" аяқталуымен болады. Мысалы, "pracovat" (жұмыс істеу). Бұл етістіктерді қазіргі уақытта қолдану үшін, біз түбірден "at" немесе "et" алшақтап, сәйкес келетін жалғауларды қосамыз.
II тобындағы етістіктер[edit | edit source]
II тобындағы етістіктер "-it" аяқталуымен болады. Мысалы, "číst" (оқу). Бұл етістіктерді қазіргі уақытта қолданғанда, біз түбірден "it" алшақтап, сәйкес келетін жалғауларды қосамыз.
III тобындағы етістіктер[edit | edit source]
III тобындағы етістіктер "-ovat" аяқталуымен болады. Мысалы, "studovat" (оқу). Бұл етістіктер үшін де түбірден "ovat" алшақтап, сәйкес жалғауларды қосамыз.
Қазіргі уақытта қолданылатын етістіктер[edit | edit source]
Енді біз қазіргі уақытта қолданылатын кейбір етістіктерді көрейік. Төменде әр топқа қатысты мысалдар келтірілген.
| Чех | Телефония | Қазақ |
|---|---|---|
| pracuji | [ˈpra.t͡su.jɪ] | Мен жұмыс істеймін |
| čte | [ʧtɛ] | Ол оқиды |
| studujeme | [ˈstu.dʊ.jɛ.mɛ] | Біз оқимыз |
| hrajete | [ˈɦra.jɛ.tɛ] | Сендер ойнайсыңдар |
| dívá se | [ˈdi.vaː sɛ] | Ол қарап отыр |
| jím | [jiːm] | Мен жеймін |
| mluvíme | [ˈmlu.vɪ.mɛ] | Біз сөйлесеміз |
| kupují | [ˈku.pu.ji] | Олар сатып алады |
| tančíte | [ˈtan.t͡ʃi.tɛ] | Сендер би билейсіздер |
| pracují | [ˈpra.t͡su.jɪ] | Олар жұмыс істейді |
Енді біз қазіргі уақытты қолдану арқылы 20 мысал келтіреміз.
| Чех | Телефония | Қазақ |
|---|---|---|
| já pracuji | [jaː ˈpra.t͡su.jɪ] | Мен жұмыс істеймін |
| ty čteš | [tɪ ˈʧtɛʃ] | Сен оқисың |
| on hraje | [ɔn ˈɦra.jɛ] | Ол ойнайды |
| my studujeme | [mɪ ˈstu.dʊ.jɛ.mɛ] | Біз оқимыз |
| vy mluvíte | [vɪ ˈmlu.viː.tɛ] | Сендер сөйлесесіздер |
| oni jdou | [ˈo.ni jdoʊ] | Олар барады |
| já jím | [jaː jiːm] | Мен жеймін |
| ty spíš | [tɪ spiːʃ] | Сен ұйықтап жатырсың |
| on dívá se | [ɔn ˈdi.vaː sɛ] | Ол қарап отыр |
| my kupujeme | [mɪ ˈku.pu.jɛ.mɛ] | Біз сатып аламыз |
| vy tančíte | [vɪ ˈtan.t͡ʃi.tɛ] | Сендер би билейсіздер |
| oni hrají | [ˈo.ni ˈɦra.ji] | Олар ойнайды |
| já píšu | [jaː ˈpi.ʃu] | Мен жазамын |
| ty hraješ | [tɪ ˈɦra.jɛʃ] | Сен ойнайсың |
| on čte | [ɔn ˈʧtɛ] | Ол оқиды |
| my pracujeme | [mɪ ˈpra.t͡su.jɛ.mɛ] | Біз жұмыс істейміз |
| vy jíte | [vɪ ˈjiː.tɛ] | Сендер жейсіңдер |
| oni spí | [ˈo.ni spiː] | Олар ұйықтайды |
| já dívám se | [jaː ˈdi.vaːm sɛ] | Мен қарап отырмын |
| ty mluvíš | [tɪ ˈmlu.viːʃ] | Сен сөйлейсің |
| my učíme | [mɪ ˈu.t͡ʃɪ.mɛ] | Біз үйретеміз |
Жаттығулар[edit | edit source]
Енді сіздерге үйренгендеріңізді практикалық жаттығулар арқылы тексеруге мүмкіндік береміз. Әр жаттығудың соңында жауаптар мен түсініктемелер болады.
Жаттығу 1[edit | edit source]
Нұсқау: Төмендегі сөйлемдерді қазіргі уақыт формасына өзгертіңіз.
1. (я) читать (книгу) – Я …
2. (он) работать (в офисе) – Он …
3. (мы) играть (в футбол) – Мы …
4. (ты) есть (яблоко) – Ты …
5. (они) учить (язык) – Они …
Шешімдер:
1. Я читаю книгу.
2. Он работает в офисе.
3. Мы играем в футбол.
4. Ты ешь яблоко.
5. Они учат язык.
Жаттығу 2[edit | edit source]
Нұсқау: Сөйлемдерді толықтырыңыз.
1. Я ______ (играть) на гитаре.
2. Ты ______ (студировать) в университете.
3. Она ______ (действовать) в театре.
4. Мы ______ (пить) кофе.
5. Они ______ (смотреть) фильм.
Шешімдер:
1. Я играю на гитаре.
2. Ты изучаешь в университете.
3. Она играет в театре.
4. Мы пьем кофе.
5. Они смотрят фильм.
Жаттығу 3[edit | edit source]
Нұсқау: Төмендегі етістіктерді қазақша аударыңыз.
1. jíst
2. číst
3. hrát
4. studovat
5. mluvit
Шешімдер:
1. жеу
2. оқу
3. ойнау
4. оқу
5. сөйлеу
Жаттығу 4[edit | edit source]
Нұсқау: Сөйлемдердегі етістіктерді қазіргі уақыт формасына өзгертіңіз.
1. (я) пить (воду) – Я ...
2. (ты) видеть (солнце) – Ты ...
3. (он) работать (дома) – Он ...
4. (мы) говорить (по-русски) – Мы ...
5. (они) слушать (музыку) – Они ...
Шешімдер:
1. Я пью воду.
2. Ты видишь солнце.
3. Он работает дома.
4. Мы говорим по-русски.
5. Они слушают музыку.
Жаттығу 5[edit | edit source]
Нұсқау: Сөйлемдерді толықтырыңыз.
1. Он ______ (петь) песню.
2. Мы ______ (танцевать) на вечеринке.
3. Ты ______ (писать) письмо.
4. Я ______ (смотреть) телевизор.
5. Они ______ (играть) в игры.
Шешімдер:
1. Он поет песню.
2. Мы танцуем на вечеринке.
3. Ты пишешь письмо.
4. Я смотрю телевизор.
5. Они играют в игры.
Жаттығу 6[edit | edit source]
Нұсқау: Сөйлемдерді құрастырыңыз.
1. (я) ______ (учить) английский язык.
2. (ты) ______ (пить) чай.
3. (он) ______ (играть) в теннис.
4. (мы) ______ (смотреть) новости.
5. (они) ______ (работать) в компании.
Шешімдер:
1. Я учу английский язык.
2. Ты пьешь чай.
3. Он играет в теннис.
4. Мы смотрим новости.
5. Они работают в компании.
Жаттығу 7[edit | edit source]
Нұсқау: Төмендегі сөйлемдерді қазақ тілінде жазыңыз.
1. Я хочу кушать.
2. Ты любишь читать.
3. Он всегда играет в футбол.
4. Мы часто смотрим фильмы.
5. Они учат новый язык.
Шешімдер:
1. Мен тамақ ішкім келеді.
2. Сен оқығанды жақсы көресің.
3. Ол әрқашан футбол ойнайды.
4. Біз жиі фильмдер көреміз.
5. Олар жаңа тілді үйренеді.
Жаттығу 8[edit | edit source]
Нұсқау: Төмендегі сөздерді қазіргі уақытқа айналдырыңыз.
1. (она) работать – Она …
2. (мы) читать – Мы …
3. (ты) пить – Ты …
4. (они) смотреть – Они …
5. (я) учить – Я …
Шешімдер:
1. Она работает.
2. Мы читаем.
3. Ты пьешь.
4. Они смотрят.
5. Я учу.
Жаттығу 9[edit | edit source]
Нұсқау: Төмендегі сөйлемдерді аударыңыз.
1. Мен жұмыс істеймін.
2. Сен кітап оқисың.
3. Ол мектепке барады.
4. Біз тамақ ішеміз.
5. Олар достарымен кездеседі.
Шешімдер:
1. Я работаю.
2. Ты читаешь книгу.
3. Он идет в школу.
4. Мы едим еду.
5. Они встречаются с друзьями.
Жаттығу 10[edit | edit source]
Нұсқау: Сөйлемдерді толықтырыңыз.
1. Я ______ (работать) в офисе.
2. Ты ______ (учить) новый язык.
3. Он ______ (играть) на гитаре.
4. Мы ______ (смотреть) фильм.
5. Они ______ (пить) кофе.
Шешімдер:
1. Я работаю в офисе.
2. Ты учишь новый язык.
3. Он играет на гитаре.
4. Мы смотрим фильм.
5. Они пьют кофе.
Сабағымызды аяқтағаныңыз үшін рахмет! Қазіргі уақытты қолдану туралы үйренгендеріңізді күнделікті өміріңізде пайдалануды ұмытпаңыз. Чех тілін үйрену - бұл қызықты және пайдалы процесс. Келесі сабақта кездескенше!