Language/Kazakh/Grammar/Stress-and-Intonation/az
Հայերէն
Български език
官话
官話
Hrvatski jezik
Český jazyk
Nederlands
English
Suomen kieli
Français
Deutsch
עברית
हिन्दी
Magyar
Bahasa Indonesia
فارسی
Italiano
日本語
한국어
Lietuvių kalba
Νέα Ελληνικά
Şimali Azərbaycanlılar
Język polski
Português
Limba Română
Русский язык
Српски
Español
العربية القياسية
Svenska
Wikang Tagalog
தமிழ்
ภาษาไทย
Türkçe
Українська мова
Urdu
Tiếng Việt
Giriş
Kazax dili, özünün zəngin qrammatikası və melodik tonlaması ilə seçilir. Bu dərsdə vurğu və tonlama mövzularını öyrənəcəyik. Vurğu, sözlərin və ifadələrin anlamını dəyişdirə bilən mühüm bir elementdir. Doğru tonlama isə dinləyicinin nə dediyinizi anlamağında və sizin hisslərinizi başa düşməsində kömək edir. Bu dərs yeni başlayanlar üçün, Kazax dilində ünsiyyət bacarığınızı artıracaq. Dərsimizin strukturu aşağıdakı kimidir:
Vurğunun Əhəmiyyəti
Vurğu, sözün hansı hissəsinin daha çox vurğulandığını göstərir. Kazax dilində vurğu, sözün mənasını dəyişə bilər. Məsələn, "kitu" (kitab) və "kitú" (oxumaq) arasında fərq var. Bu səbəbdən, vurğunun düzgün istifadəsi dili öyrənmək üçün vacibdir.
Tonlama Nədir?
Tonlama, sözlərin tələffüzündəki melodik dəyişikliklərdir. Kazax dilində tonlama, həmçinin hisslərin ifadə edilməsində də rol oynayır. Məsələn, sual cümlələrində tonlama adətən yüksəlir, amma düz cümlələrdə tonlama düşür.
Vurğu Nümunələri
Aşağıda Kazax sözlərinin vurğulanma nümunələrini görə bilərsiniz:
| Kazakh | Tələffüz | Şimali Azərbaycan |
|---|---|---|
| кітап | kɪ'tap | kitab |
| киім | ki'ɪm | paltar |
| адам | a'dam | insan |
| мектеп | mɛk'tep | məktəb |
| достар | dos'tar | dostlar |
Tonlama Nümunələri
Kazax dilində tonlama nümunələrini aşağıdakı cədvəldə görə bilərsiniz:
| Kazakh | Tələffüz | Şimali Azərbaycan |
|---|---|---|
| Сені жақсы көремін. | 'senɪ jaq'sɯ kɶ'ɾɛmɪn | Səni sevirəm. |
| Қайда барасың? | 'qaɪda ba'ra'sɯŋ | Haraya gedirsən? |
| Менің атым... | 'menɪŋ a'tɯm | Mənim adım... |
| Неге келмедің? | 'neɡe kel'me'dɪŋ | Niyə gəlməmisən? |
| Бұл не? | 'bʊl ne | Bu nədir? |
Vurğu və Tonlama Qaydaları
- Vurğu: Kazax dilində, adətən, sözün sonuna doğru vurğu düşür. Sözün mənasına görə vurğu dəyişə bilər.
- Tonlama: Sual cümlələrində tonlama artır, düz cümlələrdə isə azalır.
Tətbiq Məqsədli Tapşırıqlar
Aşağıdakı tapşırıqları yerinə yetirin:
Tapşırıq 1
Aşağıdakı sözləri oxuyun və vurğusunu müəyyən edin.
- кітап
- бала
- машина
Tapşırıq 2
Verilmiş cümlələri düzgün tonlama ilə oxuyun:
- Сіз қайдасыз?
- Бүгін жақсы ауа райы.
Tapşırıq 3
Vurğusu dəyişmiş sözlərin mənasını tapın:
- к´итап (kitab)
- ки´ім (paltar)
Tapşırıq 4
Aşağıdakı cümlələrdə tonlama düzgünlüyünü yoxlayın:
- Мен мектепке барам mı?
- Сіз қалайсыз?
Tapşırıq 5
Sizdən iki cümlə yazmağı xahiş edirik: biri düz cümlə, biri sual cümləsi. Hər ikisində tonlamanı düzgün göstərməyə çalışın.
Tapşırıq 6
Müxtəlif cümlələrdə vurğu yerini dəyişdirməyə çalışın və yeni mənalar yaratmağa çalışın.
Tapşırıq 7
Aşağıdakı sözləri istifadə edərək cümlələr yaradın:
- достар
- мектеп
- кітап
Tapşırıq 8
Hər cümləyə uyğun vurğu qoyun:
- Мен досумды көрdüm.
- Сіз мектепdə olmusunuz?
Tapşırıq 9
Aşağıdakı cümlələrdə tonlamanı göstərin:
- Неге gəlmədin?
- Mənim adım Ali.
Tapşırıq 10
Hər cümləni oxuyun və tonlama qaydasını izah edin:
- Bu mənim evimdir.
- Harada yaşayırsınız?
Cavablar
1. Vurğu: kitab - son heca; bala - son heca; maşina - son heca.
2. Tonlama: "Siz qayda-sız?" - yüksəlir; "Bu gün yaxşı hava." - düşür.
3. Mənalar: "kitap" - kitab; "kiim" - paltar.
4. Düzgün tonlama: "Mən məktəbə baram mı?" - yüksəlir; "Siz necədir?" - düşür.
5. Cümlələr: "Mən yaxşıyam." (düz), "Siz haradasınız?" (sual).
6. Yeni mənalar: "kitap" - kitab, "kitap" - kitabdır.
7. Cümlələr: "Mənim dostlarım məktəbə gedir."; "Mən kitab oxuyuram."
8. Vurğu: "Mən dostumdu gördüm." - son heca; "Siz məktəbdə olmusunuz?" - son heca.
9. Tonlama: "Niyə gəlmədin?" - yüksəlir; "Mənim adım Ali." - düz.
10. Tonlama: "Bu mənim evimdir." - düz; "Harada yaşayırsınız?" - yüksəlir.