Language/Kazakh/Grammar/Present-Tense/az
Հայերէն
Български език
官话
官話
Hrvatski jezik
Český jazyk
Nederlands
English
Suomen kieli
Français
Deutsch
עברית
हिन्दी
Magyar
Bahasa Indonesia
فارسی
Italiano
日本語
한국어
Lietuvių kalba
Νέα Ελληνικά
Şimali Azərbaycanlılar
Język polski
Português
Limba Română
Русский язык
Српски
Español
العربية القياسية
Svenska
Wikang Tagalog
தமிழ்
ภาษาไทย
Türkçe
Українська мова
Urdu
Tiếng Việt
İstifadəçilər, bu dərsə xoş gəlmisiniz! Bu gün biz Kazax dilində hal hazırda işlənən vaxt (present tense) haqqında danışacağıq. Hal hazırda işlənən vaxt, gündəlik həyatda, adi fəaliyyətləri ifadə etmək üçün istifadə olunur. Bu, bir şeyin o an baş verdiyini və ya davam etdiyini göstərir. Kazax dilində bu zaman forması çox əhəmiyyətlidir, çünki insanların bir-birləri ilə ünsiyyətini asanlaşdırır. Şimdi, dərsimizin strukturu ilə tanış olaq:
Hal Hazırda İşlənən Vaxtın Önəmi[edit | edit source]
Hal hazırda işlənən vaxt, Kazax dilində gündəlik həyatda istifadə olunan ən əsas zaman formalarından biridir. Bu zaman forması, insanlara öz fikirlərini, hisslərini, və fəaliyyətlərini ifadə etməyə imkan tanıyır. Məsələn, "Mən kitab oxuyuram" dedikdə, bu, o an kitab oxuma fəaliyyətinin davam etdiyini bildirir. Hal hazırda işlənən vaxt, həmçinin, tez-tez baş verən və ya adətən edilən fəaliyyətləri də ifadə edir. Bu səbəbdən, Kazax dilini öyrənmək istəyən hər kəs üçün bu dərs çox vacibdir.
Hal Hazırda İşlənən Vaxtın Forması[edit | edit source]
Kazax dilində hal hazırda işlənən vaxtın forması, fiilin kökünün uyğun şəkilçilərlə birləşdirilməsi ilə yaranır. Aşağıda, hal hazırda işlənən vaxtın formalaşmasını göstərən bir tablo təqdim edirik:
| Fiil Kökü | Şəkilçi | Hal Hazırda İşlənən Vaxt |
|---|---|---|
| Жүгіру (jügiru – qaçmaq) | -іп | Жүгіріп жүрмін (jügirip jürmin) – Mən qaçıram |
| Оқу (oqu – oxumaq) | -ып | Оқып отырмын (oqıp otırmın) – Mən oxuyuram |
| Жазу (jazu – yazmaq) | -ып | Жазып жатырмын (jazıp jatırmın) – Mən yazıram |
| Сөйлеу (söyleu – danışmaq) | -іп | Сөйлеу отырмын (söyleu otırmın) – Mən danışıram |
| Жұмыс істеу (jumıs isteu – işləmək) | -іп | Жұмыс істеп жатырмын (jumıs istep jatırmın) – Mən işləyirəm |
| Күлу (külü – gülmək) | -іп | Күлуді ұмытпау (küludi umıtpa) – Mən gülümsəyirəm |
Fəaliyyətin Tipləri[edit | edit source]
Kazax dilində hal hazırda işlənən vaxtı ifadə etmək üçün müxtəlif fiil tipləri istifadə olunur. Aşağıda bu fiil tiplərinə misallar verilmişdir:
| Fəaliyyət Tipi | Misal |
|---|---|
| 1. Adi fəaliyyət | Мен күнə bir kitab оқuyuram (Men küne bir kitab oqıyuram) – Mən hər gün bir kitab oxuyuram |
| 2. Müvəqqəti fəaliyyət | Мен бүгін dostumla кесте үстündə сөйлəşiram (Men bügün dostumla keste üstünde söyleşiram) – Mən bu gün dostumla masada danışıram |
| 3. Tez-tez baş verən fəaliyyət | Мен hər səhər idman edirəm (Men hər säher idman edirem) – Mən hər səhər idman edirəm |
Hal Hazırda İşlənən Vaxtda İstifadə Edilən Fiillər[edit | edit source]
Kazax dilində hal hazırda işlənən vaxtda istifadə olunan bəzi fiilləri təqdim edirik. Bu fiillər gündəlik həyatda tez-tez rast gəlinir:
| Kazax | Tələffüz | Şimal Azərbaycanlıca |
|---|---|---|
| Оқу | Oqu | Oxumaq |
| Жазу | Jazu | Yazmaq |
| Күлу | Külü | Gülmək |
| Жүгіру | Jügiru | Qaçmaq |
| Сұрау | Suraý | Soruşmaq |
| Көрү | Körü | Görmək |
| Ойнау | Oynau | Oynamak |
| Сөйлеу | Söyleu | Danışmaq |
| Истеу | İsteu | İdarə etmək |
| Түсіну | Tüsinu | Anlamaq |
Misallar[edit | edit source]
Hal hazırda işlənən vaxtın necə istifadə edildiyini daha yaxşı başa düşmək üçün aşağıda 20 misal təqdim edirik:
| Kazax | Tələffüz | Şimal Azərbaycanlıca |
|---|---|---|
| Мен кітап оқимын | Men kitap oqımın | Mən kitab oxuyuram |
| Сен кино көресің | Sen kino körəsin | Sən kino izləyirsən |
| Ол тамақ пісіреді | Ol tamak pisiridi | O, yemək bişirir |
| Біз достarымызбен сөйлəşirik | Biz dostarımızben söyleşirik | Biz dostlarımızla danışıram |
| Сіз жұмыс істейсіз | Siz jumıs isteysiz | Siz işləyirsiniz |
| Олар мектепке барады | Olär mektepke baradı | Onlar məktəbə gedir |
| Мен су ішіп отырмын | Men su içip otırmın | Mən su içirəm |
| Сен кешке gələcəksən | Sen keške gələcəksən | Sən axşama gələcəksən |
| Ол әр gün спортпен məşğuldur | Ol är gün sportpen məşğuldur | O, hər gün idmanla məşğuldur |
| Біз кітаптар oxuyuruq | Biz kitaplar oqıyruq | Biz kitablar oxuyuruq |
| Сіз ән айтып отырсыз | Siz än aıp otırsız | Siz mahnı oxuyursunuz |
| Олар сабақ оқып жатыр | Olär sabaq oqıp jatır | Onlar dərs oxuyur |
| Мен телефонмен сөйләшirəm | Men telefonmen söyleşirem | Mən telefonla danışıramsa |
| Сен достарыңмен ойын ойнайırsan | Sen dostarıngen oyun oynayırsan | Sən dostlarınla oyun oynayırsan |
| Ол жұмыс істеп жатыр | Ol jumıs istep jatır | O, işləyir |
| Біз табиғатта серуенге шығамыз | Biz tabıǵatta serüenge şığamız | Biz təbiətdə gəzintiyə çıxırıq |
| Сіз кітапханаға бара bilərsiniz | Siz kitapxanaga bara bilirsiniz | Siz kitabxanaya gedə bilərsiniz |
| Олар бүгін bazara gedir | Olär bügün bazara gedir | Onlar bu gün bazara gedir |
| Мен кешə əylənirəm | Men keşe äylänirem | Mən dünən əylənirəm |
| Сен тамаша көрməyə gedirsən | Sen tamasha körməyə gedirsən | Sən tamaşa görməyə gedirsən |
| Ол жаңа фильм izləyir | Ol jaña film izləyir | O, yeni film izləyir |
Təcrübə Tapşırıqları[edit | edit source]
İndi isə, öyrəndiklərinizi tətbiq etmək üçün bəzı tapşırıqlara keçək. Aşağıda 10 təcrübə tapşırığı təqdim edirik:
Tapşırıq 1[edit | edit source]
Aşağıdakı cümlələri hal hazırda işlənən vaxta çevirin:
1. Мен (kitap) оқимын.
2. Сен (kino) көрəsən.
3. Ол (тамақ) пісіредi.
Cavablar[edit | edit source]
1. Мен кітап oxuyuram.
2. Sen kino görürsən.
3. Ol tamak pisi̇ridi.
Tapşırıq 2[edit | edit source]
Aşağıdakı fiilləri hal hazırda işlənən vaxta çevirin:
1. Жазу (yazmaq)
2. Күлу (gülmək)
3. Сөйлеу (danışmaq)
Cavablar[edit | edit source]
1. Жазып отырмын.
2. Күлуді ұмıtpa.
3. Сөйлеу отырмын.
Tapşırıq 3[edit | edit source]
Aşağıdakı cümlələrdəki boş yerləri doldurun:
1. Мен (спорт) _________.
2. Сən (kitap) _________.
3. Ол (музика) _________.
Cavablar[edit | edit source]
1. Мен спортla məşğul oluram.
2. Sən kitab oxuyursan.
3. Ol muzika dinləyir.
Tapşırıq 4[edit | edit source]
Aşağıdakı cümlələri tamamlayın:
1. Мен (müəllim) ________.
2. Sən (dost) ________.
3. O (idman) ________.
Cavablar[edit | edit source]
1. Men müəllimlə işləyirəm.
2. Sən dostlarınla görüşürsən.
3. Ol idman edir.
Tapşırıq 5[edit | edit source]
Aşağıdakı cümlələrdəki fiilləri dəyişdirin:
1. Мен (yemək) ________.
2. Sən (dərs) ________.
3. Ol (film) ________.
Cavablar[edit | edit source]
1. Men yemək yeyirəm.
2. Sən dərs oxuyursan.
3. Ol film izləyir.
Tapşırıq 6[edit | edit source]
Aşağıdakı cümlələri hal hazırda işlənən vaxta çevirin:
1. Мен (söz) ________.
2. Sən (müzik) ________.
3. Ol (şeir) ________.
Cavablar[edit | edit source]
1. Men söz yazıram.
2. Sən müzik dinləyirsən.
3. Ol şeir yazır.
Tapşırıq 7[edit | edit source]
Aşağıdakı cümlələrdəki boş yerləri doldurun:
1. Мен (söz) ________.
2. Sən (yüz) ________.
3. Ol (ağ) ________.
Cavablar[edit | edit source]
1. Men söz yazıram.
2. Sən yüzürsən.
3. Ol ağlayır.
Tapşırıq 8[edit | edit source]
Aşağıdakı cümlələri tamamlayın:
1. Мен (şəkil) ________.
2. Sən (kənd) ________.
3. O (dost) ________.
Cavablar[edit | edit source]
1. Men şəkil çəkirəm.
2. Sən kənddə yaşayırsan.
3. Ol dostları ilə görüşür.
Tapşırıq 9[edit | edit source]
Aşağıdakı cümlələrdəki fiilləri dəyişdirin:
1. Мен (şarkı) ________.
2. Sən (öz) ________.
3. Ol (kitap) ________.
Cavablar[edit | edit source]
1. Men şarkı oxuyuram.
2. Sən özünlə gedirsən.
3. Ol kitab oxuyur.
Tapşırıq 10[edit | edit source]
Aşağıdakı cümlələri hal hazırda işlənən vaxta çevirin:
1. Мен (mühasib) ________.
2. Sən (dost) ________.
3. Ol (müəllim) ________.
Cavablar[edit | edit source]
1. Men mühasib olaraq çalışıram.
2. Sən dostunla gəzirsən.
3. Ol müəllimdir.
Beləliklə, bugünkü dərsimiz burada sona çatdı. Hal hazırda işlənən vaxtı öyrəndik və onu gündəlik həyatda necə istifadə edəcəyimizi gördük. Bu dərsi praktika edərək, siz Kazax dilini daha yaxşı öyrənəcəksiniz. Unutmayın ki, müntəzəm təkrar və praktika, dil öyrənmədə ən önəmli yoldur!