Difference between revisions of "Language/Turkish/Grammar/Nouns/kk"

Latest revision as of 04:10, 11 August 2024

Түрік → Грамматика → 0-ден A1-ге дейінгі курс → Есімдер

Кіріспе[edit | edit source]

Түрік тілінде есімдер (зат есімдер) өте маңызды рөл атқарады. Олар заттарды, адамдарды, жерлерді және ұғымдарды білдіреді. Есімдердің дұрыс қолданылуы, сөйлемнің мағынасын анықтауға көмектеседі. Бүгінгі сабағымызда біз түрік тіліндегі есімдердің грамматикасын, олардың септелуін және көпше түрдегі формаларын үйренеміз. Бұл білімдер сіздің түрік тіліндегі коммуникацияңызға негіз болады.

Есімдер дегеніміз не?[edit | edit source]

Есімдер – заттарды, адамдарды немесе ұғымдарды білдіретін сөздер. Түрік тілінде есімдер мынадай үш түрге бөлінеді:

Жалқы есімдер – нақты бір затты немесе адамды білдіреді (мысалы, "Ahmet" – Ахмет).

Жалпы есімдер – жалпы категорияларға жататын заттарды білдіреді (мысалы, "kitap" – кітап).

Есімдердің түрлері – зат есімдер, жер есімдер, тұлға есімдер, т.б.

Түрік тілінде есімдердің септелуі[edit | edit source]

Түрік тілінде есімдер септеледі, яғни олар сөйлемде атқаратын рөлдеріне байланысты өзгеріп отырады. Септеу жалғаулары арқылы жүзеге асырылады. Түрік тілінде 6 септік бар:

1. Номинатив (кім? не?) – негізгі форма

2. Генетив (кімнің? ненің?) – меншікті білдіреді

3. Датив (кімге? неге?) – бағытталған объект

4. Аккузатив (кімді? нені?) – тікелей объект

5. Локатив (кімде? неде?) – орын

6. Аблатив (кімнен? ненің?) – шығу нүктесі

Есімдердің көпше түрі[edit | edit source]

Көпше түрді жасау үшін түрік тілінде "lar" немесе "ler" жалғаулары қолданылады. Жалғау зат есімнің соңындағы дауысты дыбыстың түріне байланысты таңдалады. Мысалы:

"kitap" (кітап) → "kitaplar" (көп кітаптар)

"masa" (үстел) → "masalar" (көп үстелдер)

Мысалдар[edit | edit source]

Түрік тіліндегі есімдердің септелуі мен көпше түрін түсіну үшін, төмендегі кестені қарап шығыңыз:

Түрік	Дыбыстық жазба	Қазақша
kitap	[kitap]	кітап
kitaplar	[kitaplar]	кітаптар
okul	[okul]	мектеп
okullar	[okullar]	мектептер
ev	[ev]	үй
evler	[evler]	үйлер
çocuk	[çocuk]	бала
çocuklar	[çocuklar]	балалар
araba	[araba]	машина
arabalar	[arabalar]	машиналар

Есімдердің септелуін түсіну[edit | edit source]

Есімдердің септелуінің маңыздылығын түсіну үшін, әр септіктің қалай қолданылатынын қарастырамыз. Мысал ретінде "kitap" (кітап) сөзін алайық:

Номинатив: Kitap masada. (Кітап үстелде.)

Генетив: Kitabın rengi kırmızı. (Кітаптың түсі қызыл.)

Датив: Kitaba gidiyorum. (Кітапқа барамын.)

Аккузатив: Kitabı okuyorum. (Кітапты оқып жатырмын.)

Локатив: Kitapta yazılar var. (Кітапта жазулар бар.)

Аблатив: Kitaptan geliyorum. (Кітаптан келемін.)

Практика үшін тапсырмалар[edit | edit source]

Осы алған білімдеріңізді бекіту үшін, келесі тапсырмаларды орындаңыз:

Тапсырма 1: Септік жалғауларын қосыңыз[edit | edit source]

Келесі сөздерге септік жалғауларын қосыңыз:

1. masa (үстел) → ________ (кімнің үстелі?)

2. ev (үй) → ________ (кімге үй?)

3. çocuk (бала) → ________ (кімді бала?)

Тапсырма 2: Көпше түрлерін жасаңыз[edit | edit source]

Келесі сөздердің көпше формаларын жазыңыз:

1. kitap (кітап) → ________

2. araba (машина) → ________

3. okul (мектеп) → ________

Тапсырма 3: Сөйлемдерді толықтырыңыз[edit | edit source]

Келесі сөйлемдерді толықтырыңыз:

1. Benim ________ (кітабым) çok eski.

2. Okulda ________ (мектептер) çok öğrenci var.

3. __________ (балаларды) seviyorum.

Шешімдер мен түсіндірмелер[edit | edit source]

Тапсырмалардың шешімдері мен түсіндірмелері төменде берілген:

1. Тапсырма 1:

masa → masanın

ev → eve

çocuk → çocuğu

2. Тапсырма 2:

kitap → kitaplar

araba → arabalar

okul → okullar

3. Тапсырма 3:

kitabım

мектептер

балаларды

Қорытынды[edit | edit source]

Бүгінгі сабағымызда түрік тіліндегі есімдердің септелуі мен көпше түрі туралы мағлұмат алдық. Есімдер сөйлемдеріміздің негізін құрайды, сондықтан оларға мұқият назар аударуымыз қажет. Есімдерді дұрыс қолдана отырып, сіз түрік тілінде өз ойыңызды дұрыс жеткізе аласыз. Келесі сабағымызда біз етістіктермен танысатын боламыз, сондықтан осы алған білімдеріңізді бекітіп, дайын болыңыз!

Тіліктілер кестесі - Түрік тілі курсы - 0-А1[edit source]

Курстық тақырыптар

Түрік әліпбиі

Негізгі грамматика

Қиын грамматика

Күнделікті сөздер

Сандар мен уақыт

Түріктік мәдениет

Көрсетілімді күнделік

Басқа сабақтар[edit | edit source]

Difference between revisions of "Language/Turkish/Grammar/Nouns/kk"

Latest revision as of 04:10, 11 August 2024

Кіріспе[edit | edit source]

Contents

Есімдер дегеніміз не?[edit | edit source]

Түрік тілінде есімдердің септелуі[edit | edit source]

Есімдердің көпше түрі[edit | edit source]

Мысалдар[edit | edit source]

Есімдердің септелуін түсіну[edit | edit source]

Практика үшін тапсырмалар[edit | edit source]

Тапсырма 1: Септік жалғауларын қосыңыз[edit | edit source]

Тапсырма 2: Көпше түрлерін жасаңыз[edit | edit source]

Тапсырма 3: Сөйлемдерді толықтырыңыз[edit | edit source]

Шешімдер мен түсіндірмелер[edit | edit source]

Қорытынды[edit | edit source]

Тіліктілер кестесі - Түрік тілі курсы - 0-А1[edit source]

Басқа сабақтар[edit | edit source]

Navigation menu

@@ Line 1: / Line 1: @@
 {{Turkish-Page-Top}}
+<div class="pg_page_title"><span lang>[[Language/Turkish/kk|Түрік]] </span> → <span cat>[[Language/Turkish/Grammar/kk|Грамматика]]</span> → <span level>[[Language/Turkish/Grammar/0-to-A1-Course/kk|0-ден A1-ге дейінгі курс]]</span> → <span title>Есімдер</span></div>
+== Кіріспе ==
+Түрік тілінде есімдер (зат есімдер) өте маңызды рөл атқарады. Олар заттарды, адамдарды, жерлерді және ұғымдарды білдіреді. Есімдердің дұрыс қолданылуы, сөйлемнің мағынасын анықтауға көмектеседі. Бүгінгі сабағымызда біз түрік тіліндегі есімдердің грамматикасын, олардың септелуін және көпше түрдегі формаларын үйренеміз. Бұл білімдер сіздің түрік тіліндегі коммуникацияңызға негіз болады.
+__TOC__
+=== Есімдер дегеніміз не? ===
+Есімдер – заттарды, адамдарды немесе ұғымдарды білдіретін сөздер. Түрік тілінде есімдер мынадай үш түрге бөлінеді:
+* '''Жалқы есімдер''' – нақты бір затты немесе адамды білдіреді (мысалы, "Ahmet" – Ахмет).
+* '''Жалпы есімдер''' – жалпы категорияларға жататын заттарды білдіреді (мысалы, "kitap" – кітап).
+* '''Есімдердің түрлері''' – зат есімдер, жер есімдер, тұлға есімдер, т.б.
+=== Түрік тілінде есімдердің септелуі ===
+Түрік тілінде есімдер септеледі, яғни олар сөйлемде атқаратын рөлдеріне байланысты өзгеріп отырады. Септеу жалғаулары арқылы жүзеге асырылады. Түрік тілінде 6 септік бар:
+. '''Номинатив (кім? не?)''' – негізгі форма
+. '''Генетив (кімнің? ненің?)''' – меншікті білдіреді
+. '''Датив (кімге? неге?)''' – бағытталған объект
-<div class="pg_page_title"><span lang>Turkish</span> → <span cat>Grammar</span> → <span level>[[Language/Turkish/Grammar/0-to-A1-Course/kk|0 to A1 Course]]</span> → <span title>Nouns</span></div>
+. '''Аккузатив (кімді? нені?)''' – тікелей объект
-__TOC__
+. '''Локатив (кімде? неде?)''' – орын
-== Орнактар ==
+. '''Аблатив (кімнен? ненің?)''' – шығу нүктесі
-Түркі тіліндегі именнің айнымалылықты түсіну және пышырту туралы негізгі туралы түсіндіру.
-=== Ұқсақ шағынсыз түрі ===
+=== Есімдердің көпше түрі ===
-Түркі тілінде Ұқсақ шағынсыз аты-жөні білу арнайы қажетті. Ұқсақ шағынсыз аты-жөні ашықтықпен көрсетілуі, түсініктемелермен қосумен аударылған ретінде, басқа да бір немесе бірнеше баспалармен бірге пайдаланылады.
+Көпше түрді жасау үшін түрік тілінде "lar" немесе "ler" жалғаулары қолданылады. Жалғау зат есімнің соңындағы дауысты дыбыстың түріне байланысты таңдалады. Мысалы:
+* "kitap" (кітап) → "kitaplar" (көп кітаптар)
+* "masa" (үстел) → "masalar" (көп үстелдер)
+=== Мысалдар ===
+Түрік тіліндегі есімдердің септелуі мен көпше түрін түсіну үшін, төмендегі кестені қарап шығыңыз:
-Мысалы:
 {| class="wikitable"
-! Түрікшісі !! Қайталайын нұсқаулар !! Qazaq tіlінде терезесі
+! Түрік !! Дыбыстық жазба !! Қазақша
 |-
-| Adam || a-dam  || адам
+| kitap || [kitap] || кітап
 |-
-| Kitap || ki-tap || кітап
+| kitaplar || [kitaplar] || кітаптар
+|-
+| okul || [okul] || мектеп
 |-
-| Kalem || ka-lem || қалам
-|}
-Бұл мысалда түрікшісін және тырнақшалардың терезесін (Қайталайын нұсқаулар) көріп, қазақ тіліндегі пернелі көріністі сәйкестендіруге болады.
+| okullar || [okullar] || мектептер
-=== Ат ретінен өзгешеліктер ===
+|-
-Түрік тілінде екеуі болатын аты-жөні байланыс белгісіне байланысты және жоғарғы атауға байланысты өзгеріс көрсетілуі мүмкін. Мысалы:
-{{бачытау белгілері}}
+| ev || [ev] || үй
-* Күші- күштері
-* Бұқара- бұқаралары
-* Көке - көктері
-* Сәуле - Сәулелері
-=== Аты-жөнінің множ. реті ===
+|-
-Аты-жөнінің множественныйлігі түрік тілінің тестіктері сияқты және сәйкес келетін нұсқаулармен бірге пайдаланылады. Түрік тілінде множетвенныйлікті көрсететін белгілер болады: --лар, --лер, -(i)те, -тар.
-Мысалы:
+| evler || [evler] || үйлер
+|-
+| çocuk || [çocuk] || бала
-{| class="wikitable"
-! Түрікшісі !! Қайталайын нұсқаулар !! Qazaq tіlінде терезесі
 |-
-| ev || ev-ler  || үйлер
+| çocuklar || [çocuklar] || балалар
 |-
-| kitap || kitap-lar || кітаптар
+| araba || [araba] || машина
 |-
-| kalem || kalem-ler || қаламдар
+| arabalar || [arabalar] || машиналар
 |}
-== Көзделмелер ==
+== Есімдердің септелуін түсіну ==
-* Сіздің көзіңіздің және сөздің сәйкес келетін қойдаларды оқыңыз
+Есімдердің септелуінің маңыздылығын түсіну үшін, әр септіктің қалай қолданылатынын қарастырамыз. Мысал ретінде "kitap" (кітап) сөзін алайық:
-* Ең көптеген терминологияны маңызды болатын мысалдарда пайдаланыңыз.
-* Байланыс белгілербіріңнің бірі скобка дауысында қойылады, мысалы: (ат + ы)
+* '''Номинатив:''' Kitap masada. (Кітап үстелде.)
+* '''Генетив:''' Kitabın rengi kırmızı. (Кітаптың түсі қызыл.)
+* '''Датив:''' Kitaba gidiyorum. (Кітапқа барамын.)
+* '''Аккузатив:''' Kitabı okuyorum. (Кітапты оқып жатырмын.)
+* '''Локатив:''' Kitapta yazılar var. (Кітапта жазулар бар.)
+* '''Аблатив:''' Kitaptan geliyorum. (Кітаптан келемін.)
+== Практика үшін тапсырмалар ==
+Осы алған білімдеріңізді бекіту үшін, келесі тапсырмаларды орындаңыз:
+=== Тапсырма 1: Септік жалғауларын қосыңыз ===
+Келесі сөздерге септік жалғауларын қосыңыз:
+. masa (үстел) → ________ (кімнің үстелі?)
+. ev (үй) → ________ (кімге үй?)
+. çocuk (бала) → ________ (кімді бала?)
+=== Тапсырма 2: Көпше түрлерін жасаңыз ===
+Келесі сөздердің көпше формаларын жазыңыз:
+. kitap (кітап) → ________
+. araba (машина) → ________
+. okul (мектеп) → ________
+=== Тапсырма 3: Сөйлемдерді толықтырыңыз ===
+Келесі сөйлемдерді толықтырыңыз:
+. Benim ________ (кітабым) çok eski.
+. Okulda ________ (мектептер) çok öğrenci var.
+. __________ (балаларды) seviyorum.
+=== Шешімдер мен түсіндірмелер ===
+Тапсырмалардың шешімдері мен түсіндірмелері төменде берілген:
+. Тапсырма 1:
+* masa → masanın
+* ev → eve
+* çocuk → çocuğu
+. Тапсырма 2:
+* kitap → kitaplar
+* araba → arabalar
+* okul → okullar
+. Тапсырма 3:
+* kitabım
+* мектептер
+* балаларды
+== Қорытынды ==
+Бүгінгі сабағымызда түрік тіліндегі есімдердің септелуі мен көпше түрі туралы мағлұмат алдық. Есімдер сөйлемдеріміздің негізін құрайды, сондықтан оларға мұқият назар аударуымыз қажет. Есімдерді дұрыс қолдана отырып, сіз түрік тілінде өз ойыңызды дұрыс жеткізе аласыз. Келесі сабағымызда біз етістіктермен танысатын боламыз, сондықтан осы алған білімдеріңізді бекітіп, дайын болыңыз!
 {{#seo:
-|title=Түркі тілінде именнер → Науысы
-|keywords=Turkish grammar, нұсқаулар, түрік аты-жөні, көпшілік, қазақ тілі
+|title=Түрік тілінде есімдер
-|description=Түркі тілінде аты-жөнінің иеммелгілігі мен көпшілігін үйрену және пышырту үшін мысалдармен және культуралық ақпараттармен анықтамалы түсініктердің мүмкіндігі жасалады.
+|keywords=түрік тілі, есімдер, грамматика, септелу, көпше түр
+|description=Осы сабақта түрік тіліндегі есімдердің септелуі мен көпше түрі туралы үйренесіз.
 }}
-{{Turkish-0-to-A1-Course-TOC-kk}}
+{{Template:Turkish-0-to-A1-Course-TOC-kk}}
 [[Category:Course]]
@@ Line 67: / Line 193: @@
 [[Category:0-to-A1-Course]]
 [[Category:Turkish-0-to-A1-Course]]
-<span gpt></span> <span model=gpt-3.5-turbo></span> <span temperature=1></span>
+<span openai_correct_model></span> <span gpt></span> <span model=gpt-4o-mini></span> <span temperature=0.7></span>

Difference between revisions of "Language/Turkish/Grammar/Nouns/kk"

Latest revision as of 04:10, 11 August 2024

Кіріспе[edit | edit source]

Есімдер дегеніміз не?[edit | edit source]

Түрік тілінде есімдердің септелуі[edit | edit source]

Есімдердің көпше түрі[edit | edit source]

Мысалдар[edit | edit source]

Есімдердің септелуін түсіну[edit | edit source]

Практика үшін тапсырмалар[edit | edit source]

Тапсырма 1: Септік жалғауларын қосыңыз[edit | edit source]

Тапсырма 2: Көпше түрлерін жасаңыз[edit | edit source]

Тапсырма 3: Сөйлемдерді толықтырыңыз[edit | edit source]

Шешімдер мен түсіндірмелер[edit | edit source]

Қорытынды[edit | edit source]

Тіліктілер кестесі - Түрік тілі курсы - 0-А1[edit source]

Басқа сабақтар[edit | edit source]

Navigation menu

Search