Difference between revisions of "Language/Kazakh/Grammar/Locative-Case/az"

From Polyglot Club WIKI
Jump to navigation Jump to search
m (Quick edit)
 
m (Quick edit)
 
Line 1: Line 1:


{{Kazakh-Page-Top}}
{{Kazakh-Page-Top}}
<div class="pg_page_title"><span lang>[[Language/Kazakh/az|Qazax]] </span> → <span cat>[[Language/Kazakh/Grammar/az|Qrammatika]]</span> → <span level>[[Language/Kazakh/Grammar/0-to-A1-Course/az|0-dan A1-ə Kurs]]</span> → <span title>Yer Halı</span></div>
== Giriş ==


<div class="pg_page_title"><span lang="kk">Қазақша</span> → <span cat="Грамматика">Грамматика</span> → <span level="0-ден A1-ге">0-ден A1-ге Курстар</span> → <span title="Локатив тәріздік">Локатив тәріздік</span></div>
Qazax dilində yer halı (locative case) çox mühüm bir rola malikdir. Bu hal, bir şeyin yerini və ya yaxınlığını ifadə etmək üçün istifadə olunur. Məsələn, biz "evdə" və ya "parkda" deməklə, bir şeyin harada olduğunu aydınlaşdırırıq. Yer halını öyrənmək, dilin daha da incəliklərini anlamanıza kömək edəcək. Bu dərsimizdə yer halının istifadəsi, formaları və nümunələri haqqında ətraflı müzakirə edəcəyik. Həmçinin, öyrəndiklərinizi tətbiq edə biləcəyiniz bir neçə məşq də təqdim edəcəyik.


__TOC__
__TOC__


<h2>Локатив тәріздік</h2>
=== Yer Halının Tərifi ===
 
Yer halı, bir sözün yerini, məkani ifadə edən bir haldır. Qazax dilində yer halı, adətən "да" (da) və "де" (de) şəkilçiləri ilə formalaşır. Bu şəkilçilər, müvafiq olaraq, müəyyən və qeyri-müəyyən hallarda istifadə edilir.
 
=== Yer Halının İstifadəsi ===
 
Yer halı, aşağıdakı vəziyyətlərdə istifadə olunur:
 
* '''Məkan ifadəsi''': Bir şeyin harada olduğunu göstərir.
 
* '''Yaxınlıq ifadəsi''': Bir şeyin yaxınında olduğunu bildirir.
 
== Yer Halının Forması ==
 
Yer halı, adətən isimlərin sonuna əlavə olunur. Aşağıda yer halının formalaşma qaydaları verilmişdir:
 
1. '''Müəyyən İsimlər''': İsimlərin sonuna "да" (da) və ya "де" (de) şəkilçisini əlavə edirik.
 
2. '''Qeyri-Müəyyən İsimlər''': İsimlərin sonuna "да" (da) və ya "де" (de) şəkilçisi əlavə olunur, lakin burada cins və say faktorları da nəzərə alınır.
 
=== Misallar ===
 
Aşağıda yer halının istifadəsi ilə bağlı bəzi nümunələr təqdim olunur:
 
{| class="wikitable"
 
! Kazakh !! Pronunciation !! North Azerbaijani
 
|-
 
| үйде || üıýde || evdə
 
|-
 
| мектепте || mektepte || məktəbdə
 
|-
 
| паркте || parkta || parkda
 
|-
 
| қалада || qalada || şəhərdə
 
|-
 
| дастарқанда || dastarqanda || süfrədə
 
|-
 
| кітапханада || qıtapxanada || kitabxanada
 
|-
 
| сая parkта || saya parqta || parkda
 
|-
 
| бассейnde || basseýnde || hovuzda
 
|-
 
| вокзалда || voqzalda || vağzalda
 
|-
 
| мектепте || mektepte || məktəbdə
 
|}
 
Bu misallardan göründüyü kimi, yer halı, əşyaların və yerlərin yerini aydın şəkildə ifadə edir.
 
== Yer Halının İstifadəsi Üçün Məşqlər ==
 
İndi isə öyrəndiklərinizi tətbiq edə biləcəyiniz bir neçə məşq təqdim edirik.
 
=== Məşq 1: Boşluqları Doldurun ===
 
Aşağıdakı cümlələrdə boş yerləri yer halı şəkilçisi ilə doldurun:
 
1. Mən ___ (kitap) oxuyuram. (Cavab: кітапта)
 
2. O ___ (ev) yaşayır. (Cavab: үйде)
 
3. Biz ___ (park) gəzintiyə çıxırıq. (Cavab: parkda)
 
4. Onlar ___ (süfrə) oturublar. (Cavab: дастарқанда)
 
5. Siz ___ (məktəb) gedirsiniz. (Cavab: мектепте)
 
=== Məşq 2: Cümlələri Tamamlayın ===
 
Aşağıdakı cümlələri yer halı ilə tamamlayın:
 
1. Kitab ___ (stol) var. (Cavab: столда)
 
2. O, ___ (futbol) oynayır. (Cavab: futbolda)
 
3. Biz ___ (sahə) gedirik. (Cavab: sahəyə)
 
4. Onlar ___ (söz) dinləyirlər. (Cavab: sözdə)
 
5. Mən ___ (ev) qalıram. (Cavab: evdə)
 
=== Məşq 3: Cümlələri Tərsinə Çevirin ===
 
Aşağıdakı cümlələri yer halı şəkilçisi ilə tərsinə çevirin:
 
1. Mən evdəyəm. (Cavab: Mən evdə deyiləm.)
 
2. O məktəbdədir. (Cavab: O məktəbdə deyil.)
 
3. Biz parkdayıq. (Cavab: Biz parkda deyilik.)
 
4. Onlar hovuzdadır. (Cavab: Onlar hovuzda deyil.)
 
5. Siz stoldasınız. (Cavab: Siz stoldasınız deyil.)
 
=== Məşq 4: Cümlə Yaradın ===
 
Aşağıdakı sözlərdən bir cümlə yaradın:
 
1. (kitab / masa) - Cümlə: Kitab masada.
 
2. (uşaq / park) - Cümlə: Uşaq parkda.
 
3. (qonaq / ev) - Cümlə: Qonaq evdə.
 
4. (müəllim / məktəb) - Cümlə: Müəllim məktəbdə.
 
5. (yemək / süfrə) - Cümlə: Yemək süfrədə.
 
=== Məşq 5: Suallara Cavab Verin ===
 
Aşağıdakı suallara yer halı ilə cavab verin:
 
1. Sən harada oxuyursan? (Cavab: Mən məktəbdə oxuyuram.)
 
2. O, harada yaşayır? (Cavab: O, evdə yaşayır.)
 
3. Siz harada idiniz? (Cavab: Biz parkda idik.)
 
4. Onlar harada oturublar? (Cavab: Onlar süfrədə oturublar.)
 
5. Biz harada gəzirik? (Cavab: Biz sahədə gəzirik.)
 
=== Məşq 6: Hərfi Cümlə Yaradın ===
 
Aşağıdakı şəkilçiləri istifadə edərək cümlələr yaradın:
 
1. (ağac) - Cümlə: Ağac parkda.


<p>Локатив тәріздік қазақша тілінде бос орынның немесе жағының анықтамасын өзінде туратады. Оны басқа тәріздіктермен бірге пайдалану керек емес, ол тек бос орынның немесе жағының анықтамасын тұрғыды.</p>
2. (qonaq) - Cümlə: Qonaq evdə.


<h3>Локатив тәріздік қалай қолданылады</h3>
3. (müəllim) - Cümlə: Müəllim məktəbdə.


<p>Локатив тәріздік қазақша тілінде бос орынның немесе жағының анықтамасын өзінде туратады. Локатив тәріздік сөз түрінің соңына "-да", "-де" немесе "-та", "-те" енгізілетінін көрсетеді. </p>
4. (yemək) - Cümlə: Yemək süfrədə.


<h3>Локатив тәріздік қолдануының мисалдары</h3>
5. (kitab) - Cümlə: Kitab masada.


<p>Локатив тәріздікті қолдану үшін мисалдарды қараңыз:</p>
=== Məşq 7: İki Cümlə Yaradın ===


<table class="wikitable">
Aşağıdakı sözləri istifadə edərək iki cümlə yaradın:
  <tr>
    <th>Қазақша</th>
    <th>Оған тәріздік қосу</th>
    <th>Тәрүздік</th>
  </tr>
  <tr>
    <td>үй</td>
    <td>-да</td>
    <td>үйде</td>
  </tr>
  <tr>
    <td>кітапхана</td>
    <td>-да</td>
    <td>кітапханада</td>
  </tr>
  <tr>
    <td>мектеп</td>
    <td>-де</td>
    <td>мектепте</td>
  </tr>
  <tr>
    <td>аула</td>
    <td>-да</td>
    <td>аулада</td>
  </tr>
</table>


<h3>Локатив тәріздік келістіру тәсілі</h3>
1. (qonaq / ev) - Cümlə: Qonaq evdədir. Qonaq gəlir.


<p>Локатив тәріздік келістіру тәсілі қазақша тілінде деректердің жоғарыда ұзақтықтың немесе жағының анықтамасын көрсетуде пайдаланылады. </p>
2. (uşaq / park) - Cümlə: Uşaq parkda oynayır. Uşaq gülür.


<p>Қазақ тілінде локатив тәріздікті пайдалануға қараңыз:</p>
3. (müəllim / məktəb) - Cümlə: Müəllim məktəbdədir. Müəllim çalışır.


<ol>
4. (yemək / süfrə) - Cümlə: Yemək süfrədədir. Yemək bişirilib.
  <li>Бірнеше сөздерді біріктіру жолымен;</li>
  <li>Жеке тұрғындардың тұрғыдан кейін гелімінен көрсетуге;</li>
  <li>Сыртқы сөздердің арасында "да" немесе "де" сөзін көрсетуге.</li>
</ol>


<h3>Локатив тәріздік үшін мисалдар</h3>
5. (kitab / masa) - Cümlə: Kitab masada. Kitab oxuyuram.


<table class="wikitable">
=== Məşq 8: Yerləri Müqayisə Edin ===
  <tr>
    <th>Қазақша</th>
    <th>Тұрғы</th>
    <th>Локатив тәріздік</th>
  </tr>
  <tr>
    <td>Әуезов атындағы мектеп</td>
    <td>мектеп</td>
    <td>Әуезов атындағы мектепте</td>
  </tr>
  <tr>
    <td>Әлем жүзіндегі Қазақстан</td>
    <td>Қазақстан</td>
    <td>Әлем жүзіндегі Қазақстанда</td>
  </tr>
  <tr>
    <td>Алматыдағы әуежай</td>
    <td>әуежай</td>
    <td>Алматыдағы әуежайда</td>
  </tr>
  <tr>
    <td>Әйелдер көзінен бастап</td>
    <td>көз</td>
    <td>Әйелдер көзінен бастап</td>
  </tr>
</table>


<p>Әрекеттік сөздермен бірге локатив тәріздік пайдалануы мүмкін. Өйткені, мұнда кез-келген жағдайда әрекеттік сөздермен бірге арқылы әрекеттің жағыны немесе ауқымы анықталады. </p>
Aşağıdakı yerləri müqayisə edin:


<h3>Қазақ тілінде локатив тәріздік пайдалануының негізі</h3>
1. (ev / park) - Cümlə: Ev parkdan daha yaxındır.


<p>Қазақ тілінде локатив тәріздік пайдалануының негізі тұрғыдан кейін деректердің жағынын немесе ауқымын анықтауынан тұратын. Ол қазақша тілінде бос орынның немесе жағының анықтамасына арналған жоғары деңгейдегі тәріздіктердің бірі болып табылады. Ол тек орындық емес, бірақ тұрғыдан кейін деректердің жағынан немесе ауқымынан тұратын. </p>
2. (məktəb / kitabxana) - Cümlə: Məktəb kitabxanadan daha böyüktür.


<p>Қазақ тілінде локатив тәріздікті үйренуге дегеніміз, олардың әр түрлі мүмкіндіктері мен қолдануларын білуге мүмкіндік береді. </p>
3. (hovuz / dəniz) - Cümlə: Hovuz dənizdən daha kiçikdir.


4. (sahə / bağ) - Cümlə: Sahə bağdan daha genişdir.
5. (müəllim / şagird) - Cümlə: Müəllim şagirddən daha təcrübəlidir.
=== Məşq 9: Eşidilən Cümlələri Yazın ===
Aşağıdakı cümlələri eşidərək yazın:
1. O evdədir.
2. Biz parkdayıq.
3. Sən məktəbdəsən.
4. Mən hovuzdayam.
5. Onlar süfrədədir.
=== Məşq 10: Müzakirə Edin ===
Aşağıdakı mövzuda müzakirə edin:
1. Harada yaşayırsınız? (Cavab: Mən evdə yaşayıram.)
2. Harada işləyirsiniz? (Cavab: Mən məktəbdə işləyirəm.)
3. Harada oxuyursunuz? (Cavab: Mən universitetdə oxuyuram.)
4. Harada gəzirsiniz? (Cavab: Biz parkda gəzirik.)
5. Harada oturursunuz? (Cavab: Mən evdə otururam.)
== Nəticə ==
Yer halı, Kazax dilində mütləq öyrənilməli olan bir hissədir. Bu hal, yerlərin, obyektlərin və şəxslərin yerini ifadə etməyə kömək edir. Dərsimiz boyunca, yer halının istifadəsi, formaları və nümunələri haqqında məlumat aldınız. İndi isə təqdim etdiyimiz məşqləri yerinə yetirərək öyrəndiklərinizi praktiki şəkildə tətbiq edə bilərsiniz.


{{#seo:
{{#seo:
|title=Қазақша Грамматика 0-ден A1-ге Курстар Локатив тәріздік
 
|keywords=Қазақша, грамматика, курстар, Локатив тәріздік, А1
|title=Kazax Dili - Yer Halı
|description=Қазақша тілінде Локатив тәріздікті үйреніңіз және оның жүйесін түсініңіз.
 
|keywords=Qazax dili, yer halı, qrammatika, öyrənmək, dil dərsi
 
|description=Bu dərsdə Kazax dilində yer halının istifadəsi, formaları və nümunələri haqqında məlumat alacaqsınız.
 
}}
}}


{{Kazakh-0-to-A1-Course-TOC-az}}
{{Template:Kazakh-0-to-A1-Course-TOC-az}}


[[Category:Course]]
[[Category:Course]]
Line 109: Line 247:
[[Category:0-to-A1-Course]]
[[Category:0-to-A1-Course]]
[[Category:Kazakh-0-to-A1-Course]]
[[Category:Kazakh-0-to-A1-Course]]
<span gpt></span> <span model=gpt-3.5-turbo></span> <span temperature=0.7></span>
<span openai_correct_model></span> <span gpt></span> <span model=gpt-4o-mini></span> <span temperature=0.7></span>
 




{{Kazakh-Page-Bottom}}
{{Kazakh-Page-Bottom}}

Latest revision as of 16:08, 22 August 2024


Kazakh-language-lesson-polyglot-club.jpg
Qazax → Qrammatika → 0-dan A1-ə Kurs → Yer Halı

Giriş[edit | edit source]

Qazax dilində yer halı (locative case) çox mühüm bir rola malikdir. Bu hal, bir şeyin yerini və ya yaxınlığını ifadə etmək üçün istifadə olunur. Məsələn, biz "evdə" və ya "parkda" deməklə, bir şeyin harada olduğunu aydınlaşdırırıq. Yer halını öyrənmək, dilin daha da incəliklərini anlamanıza kömək edəcək. Bu dərsimizdə yer halının istifadəsi, formaları və nümunələri haqqında ətraflı müzakirə edəcəyik. Həmçinin, öyrəndiklərinizi tətbiq edə biləcəyiniz bir neçə məşq də təqdim edəcəyik.

Yer Halının Tərifi[edit | edit source]

Yer halı, bir sözün yerini, məkani ifadə edən bir haldır. Qazax dilində yer halı, adətən "да" (da) və "де" (de) şəkilçiləri ilə formalaşır. Bu şəkilçilər, müvafiq olaraq, müəyyən və qeyri-müəyyən hallarda istifadə edilir.

Yer Halının İstifadəsi[edit | edit source]

Yer halı, aşağıdakı vəziyyətlərdə istifadə olunur:

  • Məkan ifadəsi: Bir şeyin harada olduğunu göstərir.
  • Yaxınlıq ifadəsi: Bir şeyin yaxınında olduğunu bildirir.

Yer Halının Forması[edit | edit source]

Yer halı, adətən isimlərin sonuna əlavə olunur. Aşağıda yer halının formalaşma qaydaları verilmişdir:

1. Müəyyən İsimlər: İsimlərin sonuna "да" (da) və ya "де" (de) şəkilçisini əlavə edirik.

2. Qeyri-Müəyyən İsimlər: İsimlərin sonuna "да" (da) və ya "де" (de) şəkilçisi əlavə olunur, lakin burada cins və say faktorları da nəzərə alınır.

Misallar[edit | edit source]

Aşağıda yer halının istifadəsi ilə bağlı bəzi nümunələr təqdim olunur:

Kazakh Pronunciation North Azerbaijani
үйде üıýde evdə
мектепте mektepte məktəbdə
паркте parkta parkda
қалада qalada şəhərdə
дастарқанда dastarqanda süfrədə
кітапханада qıtapxanada kitabxanada
сая parkта saya parqta parkda
бассейnde basseýnde hovuzda
вокзалда voqzalda vağzalda
мектепте mektepte məktəbdə

Bu misallardan göründüyü kimi, yer halı, əşyaların və yerlərin yerini aydın şəkildə ifadə edir.

Yer Halının İstifadəsi Üçün Məşqlər[edit | edit source]

İndi isə öyrəndiklərinizi tətbiq edə biləcəyiniz bir neçə məşq təqdim edirik.

Məşq 1: Boşluqları Doldurun[edit | edit source]

Aşağıdakı cümlələrdə boş yerləri yer halı şəkilçisi ilə doldurun:

1. Mən ___ (kitap) oxuyuram. (Cavab: кітапта)

2. O ___ (ev) yaşayır. (Cavab: үйде)

3. Biz ___ (park) gəzintiyə çıxırıq. (Cavab: parkda)

4. Onlar ___ (süfrə) oturublar. (Cavab: дастарқанда)

5. Siz ___ (məktəb) gedirsiniz. (Cavab: мектепте)

Məşq 2: Cümlələri Tamamlayın[edit | edit source]

Aşağıdakı cümlələri yer halı ilə tamamlayın:

1. Kitab ___ (stol) var. (Cavab: столда)

2. O, ___ (futbol) oynayır. (Cavab: futbolda)

3. Biz ___ (sahə) gedirik. (Cavab: sahəyə)

4. Onlar ___ (söz) dinləyirlər. (Cavab: sözdə)

5. Mən ___ (ev) qalıram. (Cavab: evdə)

Məşq 3: Cümlələri Tərsinə Çevirin[edit | edit source]

Aşağıdakı cümlələri yer halı şəkilçisi ilə tərsinə çevirin:

1. Mən evdəyəm. (Cavab: Mən evdə deyiləm.)

2. O məktəbdədir. (Cavab: O məktəbdə deyil.)

3. Biz parkdayıq. (Cavab: Biz parkda deyilik.)

4. Onlar hovuzdadır. (Cavab: Onlar hovuzda deyil.)

5. Siz stoldasınız. (Cavab: Siz stoldasınız deyil.)

Məşq 4: Cümlə Yaradın[edit | edit source]

Aşağıdakı sözlərdən bir cümlə yaradın:

1. (kitab / masa) - Cümlə: Kitab masada.

2. (uşaq / park) - Cümlə: Uşaq parkda.

3. (qonaq / ev) - Cümlə: Qonaq evdə.

4. (müəllim / məktəb) - Cümlə: Müəllim məktəbdə.

5. (yemək / süfrə) - Cümlə: Yemək süfrədə.

Məşq 5: Suallara Cavab Verin[edit | edit source]

Aşağıdakı suallara yer halı ilə cavab verin:

1. Sən harada oxuyursan? (Cavab: Mən məktəbdə oxuyuram.)

2. O, harada yaşayır? (Cavab: O, evdə yaşayır.)

3. Siz harada idiniz? (Cavab: Biz parkda idik.)

4. Onlar harada oturublar? (Cavab: Onlar süfrədə oturublar.)

5. Biz harada gəzirik? (Cavab: Biz sahədə gəzirik.)

Məşq 6: Hərfi Cümlə Yaradın[edit | edit source]

Aşağıdakı şəkilçiləri istifadə edərək cümlələr yaradın:

1. (ağac) - Cümlə: Ağac parkda.

2. (qonaq) - Cümlə: Qonaq evdə.

3. (müəllim) - Cümlə: Müəllim məktəbdə.

4. (yemək) - Cümlə: Yemək süfrədə.

5. (kitab) - Cümlə: Kitab masada.

Məşq 7: İki Cümlə Yaradın[edit | edit source]

Aşağıdakı sözləri istifadə edərək iki cümlə yaradın:

1. (qonaq / ev) - Cümlə: Qonaq evdədir. Qonaq gəlir.

2. (uşaq / park) - Cümlə: Uşaq parkda oynayır. Uşaq gülür.

3. (müəllim / məktəb) - Cümlə: Müəllim məktəbdədir. Müəllim çalışır.

4. (yemək / süfrə) - Cümlə: Yemək süfrədədir. Yemək bişirilib.

5. (kitab / masa) - Cümlə: Kitab masada. Kitab oxuyuram.

Məşq 8: Yerləri Müqayisə Edin[edit | edit source]

Aşağıdakı yerləri müqayisə edin:

1. (ev / park) - Cümlə: Ev parkdan daha yaxındır.

2. (məktəb / kitabxana) - Cümlə: Məktəb kitabxanadan daha böyüktür.

3. (hovuz / dəniz) - Cümlə: Hovuz dənizdən daha kiçikdir.

4. (sahə / bağ) - Cümlə: Sahə bağdan daha genişdir.

5. (müəllim / şagird) - Cümlə: Müəllim şagirddən daha təcrübəlidir.

Məşq 9: Eşidilən Cümlələri Yazın[edit | edit source]

Aşağıdakı cümlələri eşidərək yazın:

1. O evdədir.

2. Biz parkdayıq.

3. Sən məktəbdəsən.

4. Mən hovuzdayam.

5. Onlar süfrədədir.

Məşq 10: Müzakirə Edin[edit | edit source]

Aşağıdakı mövzuda müzakirə edin:

1. Harada yaşayırsınız? (Cavab: Mən evdə yaşayıram.)

2. Harada işləyirsiniz? (Cavab: Mən məktəbdə işləyirəm.)

3. Harada oxuyursunuz? (Cavab: Mən universitetdə oxuyuram.)

4. Harada gəzirsiniz? (Cavab: Biz parkda gəzirik.)

5. Harada oturursunuz? (Cavab: Mən evdə otururam.)

Nəticə[edit | edit source]

Yer halı, Kazax dilində mütləq öyrənilməli olan bir hissədir. Bu hal, yerlərin, obyektlərin və şəxslərin yerini ifadə etməyə kömək edir. Dərsimiz boyunca, yer halının istifadəsi, formaları və nümunələri haqqında məlumat aldınız. İndi isə təqdim etdiyimiz məşqləri yerinə yetirərək öyrəndiklərinizi praktiki şəkildə tətbiq edə bilərsiniz.

0-dan A1-e qadar - Kazaxçı Kursu - Mövzular cədvəli[edit source]


Kazaxçı Əlifbası


Tərifləşmə və Ümumi İfadələr


Kazaxça Hallar


Yemək və İçkilər


Fiillər


Mədəniyyət və Adət-Ənənələr


Ailə və Əlaqələr


Sifətlər


Səyahət və İstiqamətlər


ZamirLər


Alış-Veriş və Təhvil-Veriş


İncəsənət və Ədəbiyyat


Zərfəlar


Sağlamlıq və Tibbi Acil Halları


Sport və İdman


Prepozisiyalar və Postpozisiyalar


Təbiət və Mühit



Retrieved from "https://polyglotclub.com/wiki/index.php?title=Language/Kazakh/Grammar/Locative-Case/az&oldid=328703"