Difference between revisions of "Language/Kazakh/Grammar/Accusative-Case/az"

From Polyglot Club WIKI
Jump to navigation Jump to search
m (Quick edit)
 
m (Quick edit)
 
Line 1: Line 1:


{{Kazakh-Page-Top}}
{{Kazakh-Page-Top}}
<div class="pg_page_title"><span lang>[[Language/Kazakh/az|Kazakh]] </span> → <span cat>[[Language/Kazakh/Grammar/az|Qrammatika]]</span> → <span level>[[Language/Kazakh/Grammar/0-to-A1-Course/az|0-dan A1 səviyyəsinə]]</span> → <span title>Akuzativ Hal</span></div>
== Giriş ==


<div class="pg_page_title"><span lang="kk">Қазақша</span> → <span cat="grammar">Грамматика</span> → <span level="0 to A1 Course">0-А1 Курсы</span> → <span title="Accusative Case">Туындық тәрізі</span></div>
Kazakh dilində akuzativ hal, cümlədəki əşyaların, insanların və ya fikirlərin birbaşa təsirini göstərmək üçün istifadə olunur. Bu hal, dilin qrammatik strukturu içərisində çox önəmlidir, çünki cümlənin mənasını tamamlamağa kömək edir. Bu dərs, akuzativ halın nə olduğunu, necə istifadə edildiyini və onu nominativ hal ilə müqayisə edərək daha dərindən anlamağınıza kömək edəcək. Dərsdə sizə akuzativ halın formalaşma qaydaları və tətbiqləri ilə bağlı konkret misallar təqdim edəcəyik. Həmçinin, dərsin sonunda bir neçə praktiki məşq ilə öyrəndiklərinizi tətbiq edə biləcəksiniz.


__TOC__
__TOC__


== Туындық тәрізі ==
=== Akuzativ Halın Əsasları ===


Туындық тәрізі қазақша тілінде қолданылатын екелердің бірі. Бұл тәріз өзінен тұрақты екелерді түсіну үшін қажет.
Akuzativ hal, bir cümlədə kimin və ya nəyin birbaşa təsir altında olduğunu göstərir. Nominativ halda cümlənin subyekti, yəni hərəkəti edən, akuzativ halda isə hərəkətə məruz qalan obyekt olur. Beləliklə, akuzativ halın istifadəsi, cümlənin mənasını dəyişməyə qadir olur.


=== Туындық тәрізінің мағынасы ===
Akuzativ halı formalaşdırmaq üçün Kazakh dilində müəyyən qaydalar mövcuddur:


Туындық тәрізі қазақшада бірінші тәрізге қарағанда көпшілікті жолмен белгіленеді. Ол тәріз кез-келген сөздің басына жазылады және оның мағынасы көпшілікті анықтама арқылы көрсетіледі. Туындық тәрізінің бірнеше мағыналары бар:
1. '''Tək sayda isimlər''': Tək sayda isimlər akuzativ halda "-nı" və ya "-ni" şəkilçisi alır.


*Туындық тәрізі бірінші тәріздің кезінде діктеулікты белгілейді.
2. '''Çox sayda isimlər''': Çox sayda isimlər akuzativ halda "-lar" və ya "-lər" şəkilçisi alır.
*Ол сөйлемнің дегенін білдіреді.
*Белгісіз дұрыс сөйлемнің бірінші тәрізінен айырылған болса, оны түсінуге көмектеседі.


=== Туындық тәрізінің қолданылуы ===
=== Akuzativ Halın Nominativ Hal ilə Müqayisəsi ===


Туындық тәрізін қолдану үшін, оны қолданушының көпшілікті сөйлемдегі екелердің мағынасын түсінуге мүмкіндік беретінін анықтау керек.  
Akuzativ halın istifadəsi, nominativ halın istifadəsi ilə birbaşa bağlıdır. Nominativ halda cümlənin subjektini, akuzativ halda isə obyektini ifadə edirik. Aşağıda bu iki hal arasındakı fərqləri görmək üçün bir cədvəl təqdim edirik:


Мысалы, егер сіз "Қара тауға барауыңыз келеді ме?" деген сұрақты қойсаңыз, сіз сұрақтың тағылымына сай қара таудың белгісін қосуға міндеттісіз. Мұнда "Қара тауға" жолында туындық тәрізін қосуға міндеттісіз.
{| class="wikitable"


Туындық тәрізін қолдану үшін, көпшілікті сөйлемдегі екелердің мағынасын түсіну маңызды. Ал ескеріңіз, қазақ тілінде екелердің мағынасын түсіну бірдеңе қиын болуы мүмкін. Бұл себепті, мүмкіндігінше қазақ тілінің мұғалімдеріне немесе қазақ тілінің түсінушілеріне байланыстырады.
! Nominativ Hal !! Akuzativ Hal !! Azərbaycan dilində tərcümə


=== Туындық тәрізінің мисалдары ===
|-


Мысалылармен туындық тәрізінің қолданылуын түсіну мүмкін:
| Mən kitabım || Mən kitabımı || Mən kitabımı oxuyuram.
 
|-
 
| O, qız || O, qızı || O, qızla oynayır.
 
|-
 
| Sən ev || Səni evi || Sən evi təmizləyirsən.
 
|}
 
=== Akuzativ Halın Qaydaları ===
 
Akuzativ halın formalaşmasında aşağıdakı qaydalara riayət edilməlidir:
 
1. '''Tək isimlər''': Tək isimlərdə akuzativ hal üçün "-nı" və ya "-ni" şəkilçisi əlavə edilir.
 
2. '''Çox isimlər''': Çox isimlərdə "-lar" və ya "-lər" şəkilçisi ilə akuzativ hal formalaşır.
 
3. '''Cins və səs''': Cins və səs dəyişmələri də akuzativ halı formalaşdırmağa təsir edə bilər.
 
=== Akuzativ Halın İstifadəsi ===
 
Akuzativ hal, cümlələrdə müxtəlif kontekstlərdə istifadə olunur. Aşağıda akuzativ halın istifadə olunduğu bəzi misallar təqdim edirik:


{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
! Қазақша !! Транскрипция !! Норт Азәрбајҹан Тərcümə
 
! Kazakh !! Tələffüz !! Azərbaycan dilində tərcümə
 
|-
 
| Мен кітапты оқимын. || Men kitabtı oqımın. || Mən kitabı oxuyuram.
 
|-
 
| Сен мені көрдің бе? || Sen meni kördın be? || Səni gördüm mü?
 
|-
 
| Олар бізді gözləyir. || Olar bizdi gözləyir. || Onlar bizi gözləyir.
 
|-
 
| Сіздер бізді yığdınız! || Sizder bizdi yığdınız! || Siz bizi yığdınız!
 
|-
 
| Мен сені жақсы көремін. || Men seni jaqsy köremin. || Mən səni sevirəm.
 
|-
 
| Ол мені түсінбеді. || Ol meni tüsınbedı. || O, məni anlamadı.
 
|-
 
| Біз оларды çağırdıq. || Biz olardı çagırdıq. || Biz onları çağırdıq.
 
|-
|-
| Мен сүт сатып алдым. || Men süt satıp aldım. || Мән сүт сатып алдым.
 
| Сіздер кітапты оқudunuz. || Sizder kitapdı oqudınız. || Siz kitabı oxudunuz.  
 
|-
|-
| Сен үйді тазала. || Sen üydі tazala. || Сән үйді тазала.
 
| Ол жастықты алып жүр. || Ol jastıqtı alıp jür. || O, yastığı daşıyır.  
 
|-
|-
| Ол мені телефонда қандайсыз сөздермен шақырып жатады. || Ol meni telefonda qandaysız sözdermen şaqırıp jatady. || Ол мәні телефонда қандайсыз сөздермен шақырып жатады.
 
| Мен гүлді сатып aldım. || Men guldı satıp aldım. || Mən gülü aldım.  
 
|}
|}


=== Туындық тәрізінің қосымша мәліметтері ===
=== Praktik Məşqlər ===


Туындық тәрізінің мағыны мен қолдануы туралы қосымша мәліметтер:
Dərsimizin sonunda, öyrəndiklərinizi tətbiq etmək üçün bir neçə praktik məşq təqdim edirik. Bu məşqlər akuzativ halın istifadəsini gücləndirmək üçün nəzərdə tutulmuşdur.


* Туындық тәрізі жолмен белгіленеді.
1. Aşağıdakı cümlələri akuzativ hala çevirin:
* Ол сөйлемнің дегенін білдіреді.
* Белгісіз дұрыс сөйлемнің бірінші тәрізінен айырылған болса, оны түсінуге көмектеседі.


Туындық тәрізінің қолдануын түсінуге мүмкіндік беретін, көпшілікті сөйлемдегі екелердің мағынасын түсіну маңызды. Бұл қазақ тілінің түсінушілеріне және мұғалімдеріне қажетті қасиеттердің бірі.  
* O, kitabı oxuyur.
 
* Biz, evimizi təmizləyirik.
 
* Sən, dostunu çağırdın.
 
2. Verilən akuzativ cümlələri nominativ hala çevirin:
 
* Mən qızı görürəm.
 
* Onlar uşaqları sevir.
 
* O, kitabı oxuyur.
 
3. Aşağıdakı cümlələrdə akuzativ halın düzgün formasını seçin:
 
* Mən (mətbəx / mətbəxi) təmizləyirəm.
 
* Sən (kitap / kitabı) oxudun.
 
* Onlar (dostlar / dostları) gözləyir.
 
4. Sizin üçün seçilmiş bir cümlədə akuzativ halın istifadəsini izah edin:
 
* Mən gülü sevirəm.
 
5. Yaratdığınız 5 cümlədə akuzativ halı istifadə edin.
 
=== Məşqlərin Həlli ===
 
1.
 
* O, kitabı oxuyur. → O, kitabı oxuyur.
 
* Biz, evimizi təmizləyirik. → Biz, evimizi təmizləyirik.
 
* Sən, dostunu çağırdın. → Sən, dostunu çağırdın.
 
2.
 
* Mən qızı görürəm. → Mən qızamı görürəm.
 
* Onlar uşaqları sevir. → Onlar uşaqları sevir.
 
* O, kitabı oxuyur. → O, kitabı oxuyur.
 
3.
 
* Mən mətbəxi təmizləyirəm.
 
* Sən kitabı oxudun.
 
* Onlar dostları gözləyir.
 
4. Cümlədə akuzativ halın istifadəsi: "Mən gülü sevirəm." bu cümlədə "gülü" akuzativ halda, çünki sevdiyimiz şey birbaşa təsir altındadır.
 
5. Tələbəyə 5 cümlə yaratması üçün imkan verilir.


{{#seo:
{{#seo:
|title=Қазақ тілінің грамматикасы → 0-А1 Курсы → Туындық тәрізі
 
|keywords=Қазақ тілі, туындық тәрізі, грамматика, 0-А1 Курсы
|title=Kazakh Grammar: Accusative Case
|description=Туындық тәрізі қазақша тілінде қолданылатын екелердің бірі. Бұл тәріз өзінен тұрақты екелерді түсіну үшін қажет.
 
|keywords=Kazakh, grammar, accusative case, language learning, beginners
 
|description=In this lesson, you will learn the basics of the Kazakh accusative case and practice its usage in various contexts.
 
}}
}}


{{Kazakh-0-to-A1-Course-TOC-az}}
{{Template:Kazakh-0-to-A1-Course-TOC-az}}


[[Category:Course]]
[[Category:Course]]
Line 62: Line 183:
[[Category:0-to-A1-Course]]
[[Category:0-to-A1-Course]]
[[Category:Kazakh-0-to-A1-Course]]
[[Category:Kazakh-0-to-A1-Course]]
<span gpt></span> <span model=gpt-3.5-turbo></span> <span temperature=0.7></span>
<span openai_correct_model></span> <span gpt></span> <span model=gpt-4o-mini></span> <span temperature=0.7></span>
 




{{Kazakh-Page-Bottom}}
{{Kazakh-Page-Bottom}}

Latest revision as of 15:08, 22 August 2024


Kazakh-language-lesson-polyglot-club.jpg
Kazakh → Qrammatika → 0-dan A1 səviyyəsinə → Akuzativ Hal

Giriş[edit | edit source]

Kazakh dilində akuzativ hal, cümlədəki əşyaların, insanların və ya fikirlərin birbaşa təsirini göstərmək üçün istifadə olunur. Bu hal, dilin qrammatik strukturu içərisində çox önəmlidir, çünki cümlənin mənasını tamamlamağa kömək edir. Bu dərs, akuzativ halın nə olduğunu, necə istifadə edildiyini və onu nominativ hal ilə müqayisə edərək daha dərindən anlamağınıza kömək edəcək. Dərsdə sizə akuzativ halın formalaşma qaydaları və tətbiqləri ilə bağlı konkret misallar təqdim edəcəyik. Həmçinin, dərsin sonunda bir neçə praktiki məşq ilə öyrəndiklərinizi tətbiq edə biləcəksiniz.

Akuzativ Halın Əsasları[edit | edit source]

Akuzativ hal, bir cümlədə kimin və ya nəyin birbaşa təsir altında olduğunu göstərir. Nominativ halda cümlənin subyekti, yəni hərəkəti edən, akuzativ halda isə hərəkətə məruz qalan obyekt olur. Beləliklə, akuzativ halın istifadəsi, cümlənin mənasını dəyişməyə qadir olur.

Akuzativ halı formalaşdırmaq üçün Kazakh dilində müəyyən qaydalar mövcuddur:

1. Tək sayda isimlər: Tək sayda isimlər akuzativ halda "-nı" və ya "-ni" şəkilçisi alır.

2. Çox sayda isimlər: Çox sayda isimlər akuzativ halda "-lar" və ya "-lər" şəkilçisi alır.

Akuzativ Halın Nominativ Hal ilə Müqayisəsi[edit | edit source]

Akuzativ halın istifadəsi, nominativ halın istifadəsi ilə birbaşa bağlıdır. Nominativ halda cümlənin subjektini, akuzativ halda isə obyektini ifadə edirik. Aşağıda bu iki hal arasındakı fərqləri görmək üçün bir cədvəl təqdim edirik:

Nominativ Hal Akuzativ Hal Azərbaycan dilində tərcümə
Mən kitabım Mən kitabımı Mən kitabımı oxuyuram.
O, qız O, qızı O, qızla oynayır.
Sən ev Səni evi Sən evi təmizləyirsən.

Akuzativ Halın Qaydaları[edit | edit source]

Akuzativ halın formalaşmasında aşağıdakı qaydalara riayət edilməlidir:

1. Tək isimlər: Tək isimlərdə akuzativ hal üçün "-nı" və ya "-ni" şəkilçisi əlavə edilir.

2. Çox isimlər: Çox isimlərdə "-lar" və ya "-lər" şəkilçisi ilə akuzativ hal formalaşır.

3. Cins və səs: Cins və səs dəyişmələri də akuzativ halı formalaşdırmağa təsir edə bilər.

Akuzativ Halın İstifadəsi[edit | edit source]

Akuzativ hal, cümlələrdə müxtəlif kontekstlərdə istifadə olunur. Aşağıda akuzativ halın istifadə olunduğu bəzi misallar təqdim edirik:

Kazakh Tələffüz Azərbaycan dilində tərcümə
Мен кітапты оқимын. Men kitabtı oqımın. Mən kitabı oxuyuram.
Сен мені көрдің бе? Sen meni kördın be? Səni gördüm mü?
Олар бізді gözləyir. Olar bizdi gözləyir. Onlar bizi gözləyir.
Сіздер бізді yığdınız! Sizder bizdi yığdınız! Siz bizi yığdınız!
Мен сені жақсы көремін. Men seni jaqsy köremin. Mən səni sevirəm.
Ол мені түсінбеді. Ol meni tüsınbedı. O, məni anlamadı.
Біз оларды çağırdıq. Biz olardı çagırdıq. Biz onları çağırdıq.
Сіздер кітапты оқudunuz. Sizder kitapdı oqudınız. Siz kitabı oxudunuz.
Ол жастықты алып жүр. Ol jastıqtı alıp jür. O, yastığı daşıyır.
Мен гүлді сатып aldım. Men guldı satıp aldım. Mən gülü aldım.

Praktik Məşqlər[edit | edit source]

Dərsimizin sonunda, öyrəndiklərinizi tətbiq etmək üçün bir neçə praktik məşq təqdim edirik. Bu məşqlər akuzativ halın istifadəsini gücləndirmək üçün nəzərdə tutulmuşdur.

1. Aşağıdakı cümlələri akuzativ hala çevirin:

  • O, kitabı oxuyur.
  • Biz, evimizi təmizləyirik.
  • Sən, dostunu çağırdın.

2. Verilən akuzativ cümlələri nominativ hala çevirin:

  • Mən qızı görürəm.
  • Onlar uşaqları sevir.
  • O, kitabı oxuyur.

3. Aşağıdakı cümlələrdə akuzativ halın düzgün formasını seçin:

  • Mən (mətbəx / mətbəxi) təmizləyirəm.
  • Sən (kitap / kitabı) oxudun.
  • Onlar (dostlar / dostları) gözləyir.

4. Sizin üçün seçilmiş bir cümlədə akuzativ halın istifadəsini izah edin:

  • Mən gülü sevirəm.

5. Yaratdığınız 5 cümlədə akuzativ halı istifadə edin.

Məşqlərin Həlli[edit | edit source]

1.

  • O, kitabı oxuyur. → O, kitabı oxuyur.
  • Biz, evimizi təmizləyirik. → Biz, evimizi təmizləyirik.
  • Sən, dostunu çağırdın. → Sən, dostunu çağırdın.

2.

  • Mən qızı görürəm. → Mən qızamı görürəm.
  • Onlar uşaqları sevir. → Onlar uşaqları sevir.
  • O, kitabı oxuyur. → O, kitabı oxuyur.

3.

  • Mən mətbəxi təmizləyirəm.
  • Sən kitabı oxudun.
  • Onlar dostları gözləyir.

4. Cümlədə akuzativ halın istifadəsi: "Mən gülü sevirəm." bu cümlədə "gülü" akuzativ halda, çünki sevdiyimiz şey birbaşa təsir altındadır.

5. Tələbəyə 5 cümlə yaratması üçün imkan verilir.

0-dan A1-e qadar - Kazaxçı Kursu - Mövzular cədvəli[edit source]


Kazaxçı Əlifbası


Tərifləşmə və Ümumi İfadələr


Kazaxça Hallar


Yemək və İçkilər


Fiillər


Mədəniyyət və Adət-Ənənələr


Ailə və Əlaqələr


Sifətlər


Səyahət və İstiqamətlər


ZamirLər


Alış-Veriş və Təhvil-Veriş


İncəsənət və Ədəbiyyat


Zərfəlar


Sağlamlıq və Tibbi Acil Halları


Sport və İdman


Prepozisiyalar və Postpozisiyalar


Təbiət və Mühit



Retrieved from "https://polyglotclub.com/wiki/index.php?title=Language/Kazakh/Grammar/Accusative-Case/az&oldid=328594"