Difference between revisions of "Language/Turkish/Grammar/Cases/kk"

From Polyglot Club WIKI
< Language‎ | Turkish‎ | Grammar‎ | Cases
Jump to navigation Jump to search
m (Quick edit)
 
m (Quick edit)
 
(One intermediate revision by the same user not shown)
Line 1: Line 1:


{{Turkish-Page-Top}}
{{Turkish-Page-Top}}
<div class="pg_page_title"><span lang>[[Language/Turkish/kk|Түрік]] </span> → <span cat>[[Language/Turkish/Grammar/kk|Грамматика]]</span> → <span level>[[Language/Turkish/Grammar/0-to-A1-Course/kk|0-ден A1-ге дейінгі курс]]</span> → <span title>Септіктер</span></div>
== Кіріспе ==
Түрік тілінде септіктердің маңызы зор, себебі олар сөздердің сөйлем ішіндегі рөлін анықтайды. Септіктер – бұл сөздердің белгілі бір грамматикалық функцияларын көрсететін қосымшалар. Түрік тілінде алты негізгі септік бар: атау, іліктеу, барыс, шығару, табыс және жатыс.


<div class="pg_page_title"><span lang>Kazakh</span> → <span cat>Тіл грамматикасы</span> → <span level>[[Language/Turkish/Grammar/0-to-A1-Course/kk|0-ден А1-ге дейінгі курстар]]</span> → <span title>Төртіліктер</span></div>
Осы сабақта біз әр септіктің мағынасын, қолдану жағдайларын және мысалдарын қарастырамыз. Септіктерді дұрыс қолдану – түрік тілін үйренудің маңызды бөлігі. Сіздерге септіктерді түсініп, қолдану дағдыларын дамыту үшін көптеген мысалдар мен жаттығулар ұсынамыз.


__TOC__
__TOC__


=== Кіріспе ===
=== Септіктердің түрлері ===
 
Түрік тіліндегі септіктердің алты түрі бар. Әрқайсысының өзіне тән қолдану жағдайлары мен ережелері бар.
 
==== Атау септігі (Nominative Case) ====
 
Атау септігі – сөздің негізгі формасы. Ол кім? не? сұрақтарына жауап береді.
 
Мысалдар:
 
{| class="wikitable"
 
! Түрік !! Жазылуы !! Қазақ
 
|-
 
| kitap || кiтап || кітап
 
|-
 
| çocuk || чоджук || бала
 
|-
 
| ev || эв || үй
 
|}
 
==== Іліктеу септігі (Genitive Case) ====
 
Іліктеу септігі заттың меншігін немесе қатынасын білдіреді. Ол кімдікі? ненің? сұрақтарына жауап береді.


Төртіліктерді анықтау мүмкіндіктерінің арқасында түрлі өзгерістер болуы мүмкін. Сол себепті жеңілдету үшін "Төртіліктер" тақырыбын оқиғаға орнату керек. Бұл тақырыпта Оқушылар төртіліктерді тез жандыру жолымен танысады.
Мысалдар:


=== Төртіліктерді анықтау ===
{| class="wikitable"


Кез келген негізгі себептер бойынша, туралық пернделердің таңбалары мен мазмұны төртіліктері анықталады.
! Түрік !! Жазылуы !! Қазақ


Үнемі төрт жолы бар:
|-


1. Туындысы
| kitabın || кiтабын || кітаптың
2. Орташа туындысы
3. Жалғыздық
4. Жинақ


Енеді ерекше анықтамалар.
|-


==== Туындысы ====
| çocuğun || чоджугын || баланың


"Туындысы" төртілігімен біз жетіспеуші түрде қолданамыз.
|-


Кез келген бұл құжаттар бойынша:
| evin || эвин || үйдің


* менің кітабым
|}
* сенің мұздататың
* оның қаламы


Тілдің мазмұнына байланысты, осы төртілікмен не болып табылады:
==== Барыс септігі (Dative Case) ====


* Іс-шаралар, жобалаулар, және басқа мәтіндер бойынша: "Мен үйде жұмыс істеймін."
Барыс септігі – заттың бағытталғанын немесе алушыны білдіреді. Ол кімді? неге? сұрақтарына жауап береді.
* Мекен-жай хабарлары: "Алматыда жаңалық."
* Аспапты қолдану: "Бұл бөтелкенің алды туындайды."


Алайда, әр төртіліктің өмірде бірге ғана ғана жалғыз орынсы бар. Сондықтан, мұндағы дәлелдер жеңілде анықталуы мүмкін:  
Мысалдар:


* Демеуіш бір қызығушы: "Сол жерде тұр."
{| class="wikitable"
* Қаланың ең тексерілмеген тұрғын жері: "Осы жерде бірден-біре жанбыр болады."
* Пайдаланушының ең соңғы кіріс нұсқасы: "Сіздің атыңыз кім?"


Туындысы кезде жүргізіледі. Мысалдардың көмегімен, сондай-ақ мұндағы әр қызығушыны менеке қамтитын шешімдерді табуға болады.
! Түрік !! Жазылуы !! Қазақ


<br>
|-


==== Орташа туындысы ====
| kitaba || кiтаба || кітапқа


"Орташа туындысы" төртілігімен біз жоғарыда əрекшелегенен ашуға болады. Осы төртілік бізді орындарды бір топта біріктіру мен тизбектеу кезеңінен теріс
|-


Кітап / кітаптар дегенді ұқсас және жалғыз ондірістермен жазамыз.
| çocuğa || чоджуға || балаға


*Ісімнен бастап, алайда, өзгерту туралымен орындалуы мүмкін.*
|-


Осы төртілік тек осы сандық парылым мен өзгертулер мен бірлесіп көрсетілетін түрде қолданылады.
| eve || эве || үйге


* Сондай-ақ, біз өзімізді юлының белгілерін жасаюға мүмкіндік береді.
|}


* Ad: Сатып алушы
==== Шығару септігі (Ablative Case) ====
* Soyad: Темірбек
* Telefon nömrеsі: 8701 123 45 67


Орташа туындысын болашақ дерекқорымен қолдану жөнінде оқушыларға мүмкіндік көрсетілетін.
Шығару септігі – заттың шығу нүктесін немесе себеп-салдарын білдіреді. Ол кімді? ненің арқасында? сұрақтарына жауап береді.


<br>
Мысалдар:


==== Жалғыздық ====
{| class="wikitable"


"Жалғыздық" төртілігі жетіспеуші түрде қолданылады.
! Түрік !! Жазылуы !! Қазақ


* Осы этапта біз оны рефлексивті арқылы қолданған жағдайлармен танысамыз
|-


Мен:
| kitaptan || кiтаптан || кітаптан


* Sen:
|-
* Ол/Олай:
* Біз:
* Сендер:
* Олар:


Жалғыздық төртілігінде, демалыс басында, ол төртілікті қолданбағанда енер терең. Алайда, құжаттардың кезде местоименные этапта жүргізумен, терең енер кейде кіші.  
| çocuktan || чоджукдан || баладан
 
|-
 
| evden || эвден || үйден
 
|}
 
==== Табыс септігі (Accusative Case) ====
 
Табыс септігі – заттың тікелей объектісін білдіреді. Ол кімді? ненің? сұрақтарына жауап береді.


Мысалдар:
Мысалдар:


* Менің атым Жан.
{| class="wikitable"
* Оны біз ескеріп отырмыз.
* Сіздердің Телефон нөміріңіз қандай?
* Олар әдетте әмбебапты және құлипсыз.


<br>
! Түрік !! Жазылуы !! Қазақ


==== Жинақ ====
|-


"Жинақ" төртілігі референциялармен қолданылатын. Ол тек тәніңдік анықтау үшін ажыратылады.
| kitabı || кiтабы || кітапты


Аталған кітап:
|-


*Названия*
| çocuğu || чоджугын || баланы


-Авторлары:
|-


-Издательство:
| evi || эвиді || үйді


-Шығару жылы:
|}


-Барлық мақалаларде  "-да"  сигналын қолдану мүмкін
==== Жатыс септігі (Locative Case) ====
 
Жатыс септігі – заттың орналасу орнын білдіреді. Ол қайда? кімде? неде? сұрақтарына жауап береді.


Мысалдар:
Мысалдар:


* Студенттердің қалдауы.  
{| class="wikitable"
* Терезеде өрмек бар.
 
* Халықаралық шабуыл.  
! Түрік !! Жазылуы !! Қазақ
 
|-
 
| kitapta || кiтапта || кітапта
 
|-
 
| çocukta || чоджукта || балада
 
|-
 
| evde || эвде || үйде
 
|}
 
=== Септіктерді қолдану ережелері ===
 
Септіктерді дұрыс қолдану үшін, олардың әрқайсысының қолдану ережелерін білу маңызды. Әр септіктің қолдану жағдайлары мен ерекшеліктері бар. Осы ережелерді есте сақтау септіктерді дұрыс қолдануға көмектеседі.
 
=== Жаттығулар ===
 
Оқушыларға септіктерді қолдану дағдыларын дамыту үшін бірнеше жаттығулар ұсынамыз.
 
==== Жаттығу 1: Септікті анықта ====
 
Берілген сөздерге септікті анықтап, аударыңыз:
 
1. kitap
 
2. çocuğun
 
3. eve
 
'''Шешім:'''
 
1. Атау септігі - kitap (кітап)
 
2. Іліктеу септігі - çocuğun (баланың)
 
3. Барыс септігі - eve (үйге)
 
==== Жаттығу 2: Септікті қолдану ====
 
Берілген сөйлемдерді толықтырып, септікті дұрыс таңдаңыз:
 
1. Benim ______ (kitap) masada.
 
2. Çocuğun ______ (top) bahçede.
 
'''Шешім:'''
 
1. Benim kitabım masada. (Менің кітабым үстелде.)
 
2. Çocuğun topu bahçede. (Баланың добы бақшада.)
 
==== Жаттығу 3: Септік өзгерісін жаса ====
 
Төмендегі сөздерді берілген септіктерге өзгертіңіз:
 
1. ev (Іліктеу септігі)
 
2. araba (Барыс септігі)
 
'''Шешім:'''
 
1. evin (үйдің)
 
2. arabaya (автокөлікке)
 
==== Жаттығу 4: Септікті қолдану ====
 
Берілген сөйлемдерде септікті дұрыс таңдаңыз:
 
1. Bu kitap ______ (benim).
 
2. Çocuk ______ (okula) gidiyor.
 
'''Шешім:'''
 
1. Bu kitap benimdir. (Бұл кітап менікі.)
 
2. Çocuk okula gidiyor. (Бала мектепке барады.)
 
==== Жаттығу 5: Септіктерді сәйкестендір ====
 
Төмендегі сөздерді септіктеріне сәйкес сәйкестендіріңіз:
 
1. kitap (Табыс септігі)
 
2. evden (Жатыс септігі)
 
'''Шешім:'''
 
1. kitabı (кітапты)
 
2. evde (үйде)
 
==== Жаттығу 6: Септіктерді дұрыс қолдану ====
 
Келесі сөйлемдерде септікті дұрыс таңдаңыз:
 
1. Kitap ______ (masada) duruyor.


Мұнда мысалдардың бөліктерін салыстыруды сенімді түрде толтыру мүмкін.  
2. Çocuk ______ (bahçеде) oynuyor.


=== Қорытынды ===
'''Шешім:'''


Осы тақырыпта оқушылардың төртіліктермен зерттеу мен таныстыруға болады. Осы төртіліктерді тез, сымайтын түрде түсіндіруге мүмкіндік береді.
1. Kitap masada duruyor. (Кітап үстелде тұр.)
 
2. Çocuk bahçede oynuyor. (Бала бақшада ойнап жатыр.)
 
==== Жаттығу 7: Септікті аудару ====
 
Төмендегі сөздерді септіктерге аударыңыз:
 
1. ev (Шығару септігі)
 
2. çocuk (Іліктеу септігі)
 
'''Шешім:'''
 
1. evden (үйден)
 
2. çocuğun (баланың)
 
==== Жаттығу 8: Сөйлем құра ====
 
Берілген сөздерді пайдаланып, сөйлем құрастырыңыз:
 
1. kitap - masada
 
2. çocuk - evde
 
'''Шешім:'''
 
1. Kitap masada. (Кітап үстелде.)
 
2. Çocuk evde. (Бала үйде.)
 
==== Жаттығу 9: Септікті қолдану ====
 
Келесі сөйлемдердегі септікті дұрыс таңдаңыз:
 
1. Ben ______ (ağaç) altında oturuyorum.
 
2. Bu kalem ______ (masada) kaldı.
 
'''Шешім:'''
 
1. Ben ağaç altında oturuyorum. (Мен ағаштың астында отырмын.)
 
2. Bu kalem masada kaldı. (Бұл қалам үстелде қалды.)
 
==== Жаттығу 10: Септіктерді сәйкестендір ====
 
Төмендегі сөздерді септіктеріне сәйкес сәйкестендіріңіз:
 
1. çiçek (Табыс септігі)
 
2. evin (Жатыс септігі)
 
'''Шешім:'''
 
1. çiçeği (гүлді)
 
2. evde (үйде)
 
== Қорытынды ==
 
Септіктер – түрік тілінің маңызды құрамдас бөлігі. Оларды дұрыс пайдалану сіздің тілдік дағдыларыңызды арттыруға көмектеседі. Септіктерді қолданудағы ережелер мен мысалдар арқылы сіздер түрік тілін меңгеруге бір қадам жақындайсыздар. Жаттығуларды орындау арқылы септіктермен жұмыс істеу дағдыларыңызды дамытып, түрік тілінде еркін сөйлеуге дайындалыңыз!


{{#seo:
{{#seo:
|title=Туралық тақырыппардың тыңғылықтары
 
|keywords=Төртіліктер, тақырыптар, Тіл грамматикасы, курстар, үйренділер
|title=Түрік тіліндегі септіктер
|description=Осы тақырыпта оқушылардың төртіліктермен зерттеу мен таныстыруға болады. Осы төртіліктерді тез, сымайтын түрде түсіндіруге мүмкіндік береді.
 
|keywords=түрік тілі, септіктер, грамматика, сабақ, оқу
 
|description=Бұл сабақта сіз түрік тіліндегі септіктерді үйренесіз, олардың мағынасын және қолдану жағдайларын түсінесіз.
 
}}
}}


{{Turkish-0-to-A1-Course-TOC-kk}}
{{Template:Turkish-0-to-A1-Course-TOC-kk}}


[[Category:Course]]
[[Category:Course]]
Line 134: Line 333:
[[Category:0-to-A1-Course]]
[[Category:0-to-A1-Course]]
[[Category:Turkish-0-to-A1-Course]]
[[Category:Turkish-0-to-A1-Course]]
<span gpt></span> <span model=gpt-3.5-turbo></span> <span temperature=1></span>
<span openai_correct_model></span> <span gpt></span> <span model=gpt-4o-mini></span> <span temperature=0.7></span>
 
 


==Басқа сабақтар==
* [[Language/Turkish/Grammar/Participles/kk|Complete 0 to A1 Course → Grammar → Причастия]]
* [[Language/Turkish/Grammar/Pronunciation/kk|0 to A1 Course → Grammar → Pronunciation]]
* [[Language/Turkish/Grammar/Vowels-and-Consonants/kk|0-ден A1-ге дейінгі курстар → Грамматика → Тышқы және ішкі қатарлары]]
* [[Language/Turkish/Grammar/Conditional-Sentences/kk|0-ден A1-ге дейінгі курстар → Грамматика → Әрекетке байланысты сөйлемдер]]
* [[Language/Turkish/Grammar/Nouns/kk|0 to A1 Course → Grammar → Nouns]]
* [[Language/Turkish/Grammar/Pronouns/kk|Complete 0 to A1 Курсі → Грамматика → Ешімдіктер]]
* [[Language/Turkish/Grammar/Adjectives/kk|Курс 0 до A1 → Грамматика → Прилагательные]]
* [[Language/Turkish/Grammar/Verbs/kk|0-ден A1 дейінгі курстар → Грамматика → Сөйлемдер]]
* [[Language/Turkish/Grammar/0-to-A1-Course/kk|0 to A1 Course]]


{{Turkish-Page-Bottom}}
{{Turkish-Page-Bottom}}

Latest revision as of 05:00, 11 August 2024


Turkish-Language-PolyglotClub-Large.png
Түрік → Грамматика → 0-ден A1-ге дейінгі курс → Септіктер

Кіріспе[edit | edit source]

Түрік тілінде септіктердің маңызы зор, себебі олар сөздердің сөйлем ішіндегі рөлін анықтайды. Септіктер – бұл сөздердің белгілі бір грамматикалық функцияларын көрсететін қосымшалар. Түрік тілінде алты негізгі септік бар: атау, іліктеу, барыс, шығару, табыс және жатыс.

Осы сабақта біз әр септіктің мағынасын, қолдану жағдайларын және мысалдарын қарастырамыз. Септіктерді дұрыс қолдану – түрік тілін үйренудің маңызды бөлігі. Сіздерге септіктерді түсініп, қолдану дағдыларын дамыту үшін көптеген мысалдар мен жаттығулар ұсынамыз.

Септіктердің түрлері[edit | edit source]

Түрік тіліндегі септіктердің алты түрі бар. Әрқайсысының өзіне тән қолдану жағдайлары мен ережелері бар.

Атау септігі (Nominative Case)[edit | edit source]

Атау септігі – сөздің негізгі формасы. Ол кім? не? сұрақтарына жауап береді.

Мысалдар:

Түрік Жазылуы Қазақ
kitap кiтап кітап
çocuk чоджук бала
ev эв үй

Іліктеу септігі (Genitive Case)[edit | edit source]

Іліктеу септігі заттың меншігін немесе қатынасын білдіреді. Ол кімдікі? ненің? сұрақтарына жауап береді.

Мысалдар:

Түрік Жазылуы Қазақ
kitabın кiтабын кітаптың
çocuğun чоджугын баланың
evin эвин үйдің

Барыс септігі (Dative Case)[edit | edit source]

Барыс септігі – заттың бағытталғанын немесе алушыны білдіреді. Ол кімді? неге? сұрақтарына жауап береді.

Мысалдар:

Түрік Жазылуы Қазақ
kitaba кiтаба кітапқа
çocuğa чоджуға балаға
eve эве үйге

Шығару септігі (Ablative Case)[edit | edit source]

Шығару септігі – заттың шығу нүктесін немесе себеп-салдарын білдіреді. Ол кімді? ненің арқасында? сұрақтарына жауап береді.

Мысалдар:

Түрік Жазылуы Қазақ
kitaptan кiтаптан кітаптан
çocuktan чоджукдан баладан
evden эвден үйден

Табыс септігі (Accusative Case)[edit | edit source]

Табыс септігі – заттың тікелей объектісін білдіреді. Ол кімді? ненің? сұрақтарына жауап береді.

Мысалдар:

Түрік Жазылуы Қазақ
kitabı кiтабы кітапты
çocuğu чоджугын баланы
evi эвиді үйді

Жатыс септігі (Locative Case)[edit | edit source]

Жатыс септігі – заттың орналасу орнын білдіреді. Ол қайда? кімде? неде? сұрақтарына жауап береді.

Мысалдар:

Түрік Жазылуы Қазақ
kitapta кiтапта кітапта
çocukta чоджукта балада
evde эвде үйде

Септіктерді қолдану ережелері[edit | edit source]

Септіктерді дұрыс қолдану үшін, олардың әрқайсысының қолдану ережелерін білу маңызды. Әр септіктің қолдану жағдайлары мен ерекшеліктері бар. Осы ережелерді есте сақтау септіктерді дұрыс қолдануға көмектеседі.

Жаттығулар[edit | edit source]

Оқушыларға септіктерді қолдану дағдыларын дамыту үшін бірнеше жаттығулар ұсынамыз.

Жаттығу 1: Септікті анықта[edit | edit source]

Берілген сөздерге септікті анықтап, аударыңыз:

1. kitap

2. çocuğun

3. eve

Шешім:

1. Атау септігі - kitap (кітап)

2. Іліктеу септігі - çocuğun (баланың)

3. Барыс септігі - eve (үйге)

Жаттығу 2: Септікті қолдану[edit | edit source]

Берілген сөйлемдерді толықтырып, септікті дұрыс таңдаңыз:

1. Benim ______ (kitap) masada.

2. Çocuğun ______ (top) bahçede.

Шешім:

1. Benim kitabım masada. (Менің кітабым үстелде.)

2. Çocuğun topu bahçede. (Баланың добы бақшада.)

Жаттығу 3: Септік өзгерісін жаса[edit | edit source]

Төмендегі сөздерді берілген септіктерге өзгертіңіз:

1. ev (Іліктеу септігі)

2. araba (Барыс септігі)

Шешім:

1. evin (үйдің)

2. arabaya (автокөлікке)

Жаттығу 4: Септікті қолдану[edit | edit source]

Берілген сөйлемдерде септікті дұрыс таңдаңыз:

1. Bu kitap ______ (benim).

2. Çocuk ______ (okula) gidiyor.

Шешім:

1. Bu kitap benimdir. (Бұл кітап менікі.)

2. Çocuk okula gidiyor. (Бала мектепке барады.)

Жаттығу 5: Септіктерді сәйкестендір[edit | edit source]

Төмендегі сөздерді септіктеріне сәйкес сәйкестендіріңіз:

1. kitap (Табыс септігі)

2. evden (Жатыс септігі)

Шешім:

1. kitabı (кітапты)

2. evde (үйде)

Жаттығу 6: Септіктерді дұрыс қолдану[edit | edit source]

Келесі сөйлемдерде септікті дұрыс таңдаңыз:

1. Kitap ______ (masada) duruyor.

2. Çocuk ______ (bahçеде) oynuyor.

Шешім:

1. Kitap masada duruyor. (Кітап үстелде тұр.)

2. Çocuk bahçede oynuyor. (Бала бақшада ойнап жатыр.)

Жаттығу 7: Септікті аудару[edit | edit source]

Төмендегі сөздерді септіктерге аударыңыз:

1. ev (Шығару септігі)

2. çocuk (Іліктеу септігі)

Шешім:

1. evden (үйден)

2. çocuğun (баланың)

Жаттығу 8: Сөйлем құра[edit | edit source]

Берілген сөздерді пайдаланып, сөйлем құрастырыңыз:

1. kitap - masada

2. çocuk - evde

Шешім:

1. Kitap masada. (Кітап үстелде.)

2. Çocuk evde. (Бала үйде.)

Жаттығу 9: Септікті қолдану[edit | edit source]

Келесі сөйлемдердегі септікті дұрыс таңдаңыз:

1. Ben ______ (ağaç) altında oturuyorum.

2. Bu kalem ______ (masada) kaldı.

Шешім:

1. Ben ağaç altında oturuyorum. (Мен ағаштың астында отырмын.)

2. Bu kalem masada kaldı. (Бұл қалам үстелде қалды.)

Жаттығу 10: Септіктерді сәйкестендір[edit | edit source]

Төмендегі сөздерді септіктеріне сәйкес сәйкестендіріңіз:

1. çiçek (Табыс септігі)

2. evin (Жатыс септігі)

Шешім:

1. çiçeği (гүлді)

2. evde (үйде)

Қорытынды[edit | edit source]

Септіктер – түрік тілінің маңызды құрамдас бөлігі. Оларды дұрыс пайдалану сіздің тілдік дағдыларыңызды арттыруға көмектеседі. Септіктерді қолданудағы ережелер мен мысалдар арқылы сіздер түрік тілін меңгеруге бір қадам жақындайсыздар. Жаттығуларды орындау арқылы септіктермен жұмыс істеу дағдыларыңызды дамытып, түрік тілінде еркін сөйлеуге дайындалыңыз!

Тіліктілер кестесі - Түрік тілі курсы - 0-А1[edit source]


Түрік әліпбиі


Негізгі грамматика


Қиын грамматика


Күнделікті сөздер


Сандар мен уақыт


Түріктік мәдениет


Көрсетілімді күнделік


Басқа сабақтар[edit | edit source]


Retrieved from "https://polyglotclub.com/wiki/index.php?title=Language/Turkish/Grammar/Cases/kk&oldid=303979"