Difference between revisions of "Language/Turkish/Grammar/Verbs/kk"

From Polyglot Club WIKI
< Language‎ | Turkish‎ | Grammar‎ | Verbs
Jump to navigation Jump to search
m (Quick edit)
 
m (Quick edit)
 
(One intermediate revision by the same user not shown)
Line 1: Line 1:


{{Turkish-Page-Top}}
{{Turkish-Page-Top}}
<div class="pg_page_title"><span lang>[[Language/Turkish/kk|Түрік]] </span> → <span cat>[[Language/Turkish/Grammar/kk|Грамматика]]</span> → <span level>[[Language/Turkish/Grammar/0-to-A1-Course/kk|0-ден A1-ге дейінгі курс]]</span> → <span title>Етістіктер</span></div>


<div class="pg_page_title"><span lang>Түрік тілі</span> → <span cat>Грамматика</span> → <span level>[[Language/Turkish/Grammar/0-to-A1-Course/kk|0-ден A1 дейінгі курстар]]</span> → <span title>Сөйлемдер</span></div>
== Кіріспе ==
 
Түрік тілінде етістіктер – сөйлемнің негізі болып табылады. Олар біздің ойымызды, әрекеттерімізді және сезімдерімізді білдіреді. Етістіктерді дұрыс қолдану – тіл үйренудің маңызды бөлігі, әсіресе, бастаушы деңгейде. Бүгінгі сабағымызда біз түрік тіліндегі етістіктердің негіздерін, олардың шегерімдерін және шақтарын қарастырамыз.
 
Сабағымыздың құрылымы:
 
* Етістік деген не?
 
* Түрік тіліндегі етістіктердің түрлері
 
* Етістіктердің шақтары
 
* Мысалдар
 
* Тапсырмалар


__TOC__
__TOC__


== === Сөйлемдерге орнатылған бағдарламалар === ===
=== Етістік деген не? ===


Сөйлемдер тілдердегі ең маңызды бөлім. Біз сізге түрік тілінің терісін-қабылдарын және уақытша формаларын танытуға мүмкіндік береміз.
Етістік – әрекетті, күйді немесе процесті білдіретін сөз. Мысалы, "жүгіру", "отыру", "сүйу" сынды сөздер етістіктер болып табылады. Түрік тілінде етістіктердің формалары мен шақтары өте маңызды, өйткені олар сөйлемнің мағынасына үлкен әсер етеді.


== === Түрік тілінің терісі === ===
=== Түрік тіліндегі етістіктердің түрлері ===


Түрік тілінде, сөйлемнің алдында негізгі әрекеттердің қабылдары бар. Әрекеттер анықталғанда, олар есептеу үшін оларды төмендегі триграммалар бойынша атап ойлайды:
Түрік тіліндегі етістіктер негізінен екі түрге бөлінеді:


* "-maq" сөзі мұғалімгердің жүйелерінде енгізілген үшін, бірінші әрекет тобының жеке шартын мекендейді. "Et", "oku", "yaz", "dem" сөздері бірінші тобына тиесілі, осылайша, "et", "okу", "yaz", "dey" сөздерін салу керек.
* '''Негізгі етістіктер''': Олар әрекетті білдіреді. Мысалы, "жүгіру", "жазу", "оқу".
* "-mek" сөзі сондай-ақ сөздер мен бізбен бірлесетін әрекеттерді анықтау үшін пайдаланылады. "Köpek oynamak", "Telefonda konuşmak", "kitap okumak" т.б.


* '''Көмекші етістіктер''': Олар басқа етістіктермен бірге қолданылады. Мысалы, "бола" (болу), "көрі" (көріну).


== === Түрік сөйлемінің уақытша формалары === ===
=== Етістіктердің шақтары ===


Түрік сөйлемінің уақытша формалары шағын оңай. Біз сізге оларды танытуға өтінеміз.
Түрік тілінде етістіктердің бірнеше шақтары бар. Біз бүгін тек негізгілерімен танысамыз:


=== |-өз (барысында) ===
* '''Болашақ шақ''': бір әрекеттің болашақта орындалатынын білдіреді.
 
* '''Қазіргі шақ''': әрекеттің қазір болып жатқанын білдіреді.
 
* '''Өткен шақ''': әрекеттің бұрын болғанын білдіреді.
 
==== Болашақ шақ ====
 
Болашақ шақты жасау үшін етістіктің негізіне "-acak" немесе "-ecek" қосылады. Мысалы:
 
{| class="wikitable"
 
! Түрік !! Дыбыстау !! Қазақ


{| class = "wikitable"
! Түрік тілі !! Транскрипция !! Қазақ тілінде
|-
|-
| Ben konuşuyorum || ben konushuuorum || Мен сөйлеймін
 
| gidecek || gidjeˈdʒek || кетеді
 
|-
|-
| Sen okuyorsun || sen okuuursun || Сен оқиушысың
 
| yazacak || jazaˈdʒak || жазады
 
|-
|-
| O yazıyor || о yazyyor || Ол жазады
 
| okuyacak || okuˈjacak || оқиды
 
|}
 
==== Қазіргі шақ ====
 
Қазіргі шақты жасау үшін етістіктің негізіне "-yor" қосылады. Мысалы:
 
{| class="wikitable"
 
! Түрік !! Дыбыстау !! Қазақ
 
|-
|-
| Biz dinliyoruz || biz dinliiooruz || Біз тыңдаймыз
 
| gidiyor || gidˈijoɾ || кетіп жатыр
 
|-
|-
| Siz çalışıyorsunuz || siz chalishuuursiniz || Сіз жұмыс істейсіз
 
| yazıyor || jaˈzɨjoɾ || жазып жатыр
 
|-
|-
| Onlar dans ediyorlar || онлар тартип көреміз || Олар сауықтығанша танысуда
 
| okuyor || okuˈjoɾ || оқып жатыр
 
|}
|}


=== Gelecekte ===
==== Өткен шақ ====
 
Өткен шақты жасау үшін етістіктің негізіне "-di" немесе "-dı" қосылады. Мысалы:
 
{| class="wikitable"
 
! Түрік !! Дыбыстау !! Қазақ
 
|-
 
| gitti || ɡitˈti || кетті
 
|-
 
| yazdı || ʝazˈdɨ || жазды
 
|-
 
| okudu || okuˈdu || оқыды
 
|}
 
=== Мысалдар ===
 
Түрік тіліндегі етістіктердің шақтарын түсіну үшін тағы 20 мысал келтірейік:
 
{| class="wikitable"
 
! Түрік !! Дыбыстау !! Қазақ
 
|-
 
| koşacak || koʃaˈdʒak || жүгіретін болады


{| class = "wikitable"
! Түрік тілі !! Транскрипция !! Қазақ тілінде
|-
|-
| Ben konuşacağım || ben konushadjum || Мен сөйлемдесем жататынмын
 
| çalışıyor || tʃaˈlɨʃɨjoɾ || жұмыс істеп жатыр
 
|-
|-
| Sen okuyacaksın || sen okuyadjuksın || Сен оқиу бастайсың
 
| geldi || ɡelˈdi || келді
 
|-
|-
| O yazacak || о yazadjuk || Ол жазған болатын
 
| oynayacak || oɪnajaˈdʒak || ойнайтын болады
 
|-
|-
| Biz dinleyeceğiz || biz dinliyadjuz || Біз тыңдаймыз
 
| dinliyor || dinˈlijoɾ || тыңдап жатыр
 
|-
|-
| Siz çalışacaksınız || siz chalishadjuksınız || Сіз жұмыс істейтінізге айналасын
 
| gördü || ɡørˈdy || көрді
 
|-
 
| yazacak || jazaˈdʒak || жазады
 
|-
|-
| Onlar dans edecekler || онлар тартып көре алады || Олар танысуда ойнайтын
|}


Notice, "mek" сөзі мұғалімгердің жүйелерінде енгізілген үшін, бірінші тобының жеке шартын мекендейді.
| uyuyor || uˈjujoɾ || ұйықтап жатыр


== === Сөйлемдердің түрлері === ===
|-


Сөйлемдер оңай түрде жіберуге болатын екеніне қатысты өте жақсы. Біз сізге түрік тілінің ең керісінше көп қолданылған дайын сөйлемдерді ұсынамыз.
| içti || iʧˈti || ішті


=== Атты сөйлемдер ===
|-


Адымен енгізілуі мүмкін емес - біз өйткені атауы бар сөйлемдерді бірнеше структуралық кезең бойынша құруға болады. Олар:
| bekleyecek || bekleˈjeˈdʒek || күтіп тұратын болады  


* Olumlu cümle(olumlu sөz) + әрекет + zamanın belirlenmesi
|-
Öлжек емес сөз + атты конструктор + өзгерту уақыты
* Örн:
-Olumlu: Ben evdeyim. (Мен үйде едім)
-Отрицательный: Ben hastayım. (Мен аурулы едім)


=== Negativ cümleler ===
| seviyor || seˈviˈjoɾ || сүйіп жатыр


Negativ cümleler hemen hemen olumlu cümlelerin aynısına benzerdir, fakat ayrıntıda farklıdırlar:
|-


* Olumsuz cümle (Olumsuz söz) + Fiil + Zamanın belirlenmesi
| düşündü || dyʃynˈdy || ойлады
* Sadece fiil + olumsuz yok
* Olumsuz sözler: Değilim, değilsin, değil, değiliz, değilsiniz, değiller.


=== Soru cümleleri ===
|-


Soru cümleleri genellikle nesne + özne + fiil şeklinde formüle edilir:
| bulacak || bulaˈdʒak || табатын болады
Örн: Ne yapiyorsun?(Сен не істейтінді?) Если предложение начинается со слова-вопроса, “бул” не используется.


== === Түрік грамматикасының төмендегі тақырыбы === ===
|-


Біз сізге түрік грамматикасының екінші тақырыбын табысқаққа қарағанда, басқа кімнің сөзін пайдалану туралы танылдықтан кейінгі әрекеттері толық түссінікті болады. Біз оларды төмендегі таблицада жинақтадық.
| konuşuyor || konuˈʃuˈjoɾ || сөйлесіп жатыр


{| class = "wikitable"
! Түрік тілі !! Транскрипция !! Қазақ тілінде
|-
|-
| Beni anlıyor musun? || beni anlyor musun || Мені түсінесіз бе
 
| aldı || alˈdɨ || алды
 
|-
|-
| Felsefe bölümü okuyorum || felsefe bölümü okuyorum || Философия бөлімінде оқуға барынша
 
| gülüyor || ɡylˈijoɾ || күліп жатыр
 
|-
|-
| Balığımı seviyorum || balighımı sevuyorum || Мен балығымды маған ұнайды
 
| verecek || veˈɾeˈdʒek || беретін болады
 
|-
|-
| Seni tanıyorum || seni tanyorum || Сені таныру
 
| başlıyor || baʃˈlijoɾ || басталды
 
|-
|-
| Doktor olduğunu söyledi || doktor oldugunu söyledi || Ол сіз дәрігер бола алатынын айтты
 
| okudu || okuˈdu || оқыды
 
|-
|-
| Bugün ödevinizi yaptınız mı? || buіün ödevınızı yaptınız mı || Сіз бүгін мойынызды орындадыңыз бе
 
| geldi || ɡelˈdi || келді
 
|}
|}


== ===Тақырыпқа сәйкес === ===
=== Тапсырмалар ===
 
Енді біз үйренгенімізді бекіту үшін бірнеше тапсырма орындап көрейік.
 
1. '''Етістіктерді шаққа өзгерту''': Төмендегі етістіктерді болашақ, қазіргі және өткен шаққа өзгертіңіз.
 
* gitmek (кету)
 
* yazmak (жазу)
 
* okumak (оқу)
 
2. '''Сөйлемдер құрастыру''': Төмендегі етістіктерді пайдаланып, сөйлемдер құрастырыңыз.
 
* koşmak (жүгіру)
 
* çalışmak (жұмыс істеу)
 
* dinlemek (тыңдау)
 
3. '''Сөздерді сәйкестендіру''': Төмендегі етістіктерді дұрыс шақтарымен сәйкестендіріңіз.
 
* gördü
 
* yazıyor
 
* bekleyecek
 
4. '''Етістіктердің формаларын анықтау''': Төмендегі сөйлемдердегі етістіктердің формаларын анықтаңыз.
 
* O kitap okuyor. (О кітап оқып жатыр.)
 
* Ben yarın gidiyorum. (Мен ертең кетіп жатырмын.)
 
* Dün sinema gitti. (Кеше киноға барды.)
 
5. '''Сұрақтарға жауап беру''': Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.
 
* Sen ne yapıyorsun? (Сен не істеп жатырсың?)
 
* Dün ne yaptın? (Кеше не істедің?)
 
* Yarın ne yapacaksın? (Ертең не істейсің?)
 
=== Шешімдер ===
 
1.
 
* gitmek: gidecek (болашақ), gidiyor (қазіргі), gitti (өткен)
 
* yazmak: yazacak (болашақ), yazıyor (қазіргі), yazdı (өткен)
 
* okumak: okuyacak (болашақ), okuyor (қазіргі), okudu (өткен)
 
2.
 
* Мен әр күні паркте жүгіремін. (Koşuyorum.)
 
* Мен сабақтан кейін жұмыс істеймін. (Çalışıyorum.)
 
* Мен музыка тыңдаймын. (Dinliyorum.)
 
3.
 
* gördü (өткен шақ)
 
* yazıyor (қазіргі шақ)
 
* bekleyecek (болашақ шақ)
 
4.
 
* Оқып жатыр (okuyor) - қазіргі шақ.
 
* Кетіп жатыр (gidiyorum) - қазіргі шақ.


Осы курста мына тақырыптарды танысуыңыз керек:
* Киноға барды (gitti) - өткен шақ.


5.


- Түрік тілінің ешбір деңгейінен сөйлемдерді түсінуға болады
* Мен кітап оқып жатырмын. (Ben kitap okuyor.)
- Басқа кімнің сөзін пайдалануға байланысты адамдардың өзіндері туралы мәліметтерді табу мүмкіндіктері
- Teatral söyleşileri dinleyerek duygusal etkileriyle bağlantı kurabilmek


* Кеше мен киноға бардым. (Dün sinemaya gittim.)


* Ертең мен достарыммен кездесемін. (Yarın arkadaşlarımla buluşacağım.)


{{#seo:
{{#seo:
|title=Түрік грамматикасы → Сөйлемдер туралы мектеп
 
|keywords=түрік, сөйлемдер, грамматика, мектеп, дайын, 0-ден A1 дейінгі курстар, төмендегі тақырыбы
|title=Түрік тіліндегі етістіктер
|description=Түрік тілінің терісін-қабылдарын және уақытша формаларын танытуға мүмкіндік береміз. Түрік сөйлемінің уақытша формалары қатынасыз жақсы. Сөйлемдер оңай түрде жіберуге болатын екеніне қатысты өте жақсы. Біз сізге түрік грамматикасының екінші тақырыбын табысқаққа қарағанда, басқа кімнің сөзін пайдалану туралы танылдықтан кейінгі әрекеттері толық түссінікті болады.
 
|keywords=Түрік тілі, етістіктер, грамматика, шақтар, сөйлем
 
|description=Бұл сабақта сіз түрік тіліндегі етістіктердің негіздерін, олардың шақтарын және қолдану әдістерін үйренесіз.
 
}}
}}


{{Turkish-0-to-A1-Course-TOC-kk}}
{{Template:Turkish-0-to-A1-Course-TOC-kk}}


[[Category:Course]]
[[Category:Course]]
Line 130: Line 303:
[[Category:0-to-A1-Course]]
[[Category:0-to-A1-Course]]
[[Category:Turkish-0-to-A1-Course]]
[[Category:Turkish-0-to-A1-Course]]
<span gpt></span> <span model=gpt-3.5-turbo></span> <span temperature=1></span>
<span openai_correct_model></span> <span gpt></span> <span model=gpt-4o-mini></span> <span temperature=0.7></span>
 
 


==Басқа сабақтар==
* [[Language/Turkish/Grammar/Adjectives/kk|Курс 0 до A1 → Грамматика → Прилагательные]]
* [[Language/Turkish/Grammar/Participles/kk|Complete 0 to A1 Course → Grammar → Причастия]]
* [[Language/Turkish/Grammar/Conditional-Sentences/kk|0-ден A1-ге дейінгі курстар → Грамматика → Әрекетке байланысты сөйлемдер]]
* [[Language/Turkish/Grammar/Vowels-and-Consonants/kk|0-ден A1-ге дейінгі курстар → Грамматика → Тышқы және ішкі қатарлары]]
* [[Language/Turkish/Grammar/Nouns/kk|0 to A1 Course → Grammar → Nouns]]
* [[Language/Turkish/Grammar/Pronunciation/kk|0 to A1 Course → Grammar → Pronunciation]]
* [[Language/Turkish/Grammar/Cases/kk|0-ден А1-ге дейінгі курстар → Тіл грамматикасы → Төртіліктер]]
* [[Language/Turkish/Grammar/0-to-A1-Course/kk|0 to A1 Course]]
* [[Language/Turkish/Grammar/Pronouns/kk|Complete 0 to A1 Курсі → Грамматика → Ешімдіктер]]


{{Turkish-Page-Bottom}}
{{Turkish-Page-Bottom}}

Latest revision as of 04:26, 11 August 2024


Turkish-Language-PolyglotClub-Large.png
Түрік → Грамматика → 0-ден A1-ге дейінгі курс → Етістіктер

Кіріспе[edit | edit source]

Түрік тілінде етістіктер – сөйлемнің негізі болып табылады. Олар біздің ойымызды, әрекеттерімізді және сезімдерімізді білдіреді. Етістіктерді дұрыс қолдану – тіл үйренудің маңызды бөлігі, әсіресе, бастаушы деңгейде. Бүгінгі сабағымызда біз түрік тіліндегі етістіктердің негіздерін, олардың шегерімдерін және шақтарын қарастырамыз.

Сабағымыздың құрылымы:

  • Етістік деген не?
  • Түрік тіліндегі етістіктердің түрлері
  • Етістіктердің шақтары
  • Мысалдар
  • Тапсырмалар

Етістік деген не?[edit | edit source]

Етістік – әрекетті, күйді немесе процесті білдіретін сөз. Мысалы, "жүгіру", "отыру", "сүйу" сынды сөздер етістіктер болып табылады. Түрік тілінде етістіктердің формалары мен шақтары өте маңызды, өйткені олар сөйлемнің мағынасына үлкен әсер етеді.

Түрік тіліндегі етістіктердің түрлері[edit | edit source]

Түрік тіліндегі етістіктер негізінен екі түрге бөлінеді:

  • Негізгі етістіктер: Олар әрекетті білдіреді. Мысалы, "жүгіру", "жазу", "оқу".
  • Көмекші етістіктер: Олар басқа етістіктермен бірге қолданылады. Мысалы, "бола" (болу), "көрі" (көріну).

Етістіктердің шақтары[edit | edit source]

Түрік тілінде етістіктердің бірнеше шақтары бар. Біз бүгін тек негізгілерімен танысамыз:

  • Болашақ шақ: бір әрекеттің болашақта орындалатынын білдіреді.
  • Қазіргі шақ: әрекеттің қазір болып жатқанын білдіреді.
  • Өткен шақ: әрекеттің бұрын болғанын білдіреді.

Болашақ шақ[edit | edit source]

Болашақ шақты жасау үшін етістіктің негізіне "-acak" немесе "-ecek" қосылады. Мысалы:

Түрік Дыбыстау Қазақ
gidecek gidjeˈdʒek кетеді
yazacak jazaˈdʒak жазады
okuyacak okuˈjacak оқиды

Қазіргі шақ[edit | edit source]

Қазіргі шақты жасау үшін етістіктің негізіне "-yor" қосылады. Мысалы:

Түрік Дыбыстау Қазақ
gidiyor gidˈijoɾ кетіп жатыр
yazıyor jaˈzɨjoɾ жазып жатыр
okuyor okuˈjoɾ оқып жатыр

Өткен шақ[edit | edit source]

Өткен шақты жасау үшін етістіктің негізіне "-di" немесе "-dı" қосылады. Мысалы:

Түрік Дыбыстау Қазақ
gitti ɡitˈti кетті
yazdı ʝazˈdɨ жазды
okudu okuˈdu оқыды

Мысалдар[edit | edit source]

Түрік тіліндегі етістіктердің шақтарын түсіну үшін тағы 20 мысал келтірейік:

Түрік Дыбыстау Қазақ
koşacak koʃaˈdʒak жүгіретін болады
çalışıyor tʃaˈlɨʃɨjoɾ жұмыс істеп жатыр
geldi ɡelˈdi келді
oynayacak oɪnajaˈdʒak ойнайтын болады
dinliyor dinˈlijoɾ тыңдап жатыр
gördü ɡørˈdy көрді
yazacak jazaˈdʒak жазады
uyuyor uˈjujoɾ ұйықтап жатыр
içti iʧˈti ішті
bekleyecek bekleˈjeˈdʒek күтіп тұратын болады
seviyor seˈviˈjoɾ сүйіп жатыр
düşündü dyʃynˈdy ойлады
bulacak bulaˈdʒak табатын болады
konuşuyor konuˈʃuˈjoɾ сөйлесіп жатыр
aldı alˈdɨ алды
gülüyor ɡylˈijoɾ күліп жатыр
verecek veˈɾeˈdʒek беретін болады
başlıyor baʃˈlijoɾ басталды
okudu okuˈdu оқыды
geldi ɡelˈdi келді

Тапсырмалар[edit | edit source]

Енді біз үйренгенімізді бекіту үшін бірнеше тапсырма орындап көрейік.

1. Етістіктерді шаққа өзгерту: Төмендегі етістіктерді болашақ, қазіргі және өткен шаққа өзгертіңіз.

  • gitmek (кету)
  • yazmak (жазу)
  • okumak (оқу)

2. Сөйлемдер құрастыру: Төмендегі етістіктерді пайдаланып, сөйлемдер құрастырыңыз.

  • koşmak (жүгіру)
  • çalışmak (жұмыс істеу)
  • dinlemek (тыңдау)

3. Сөздерді сәйкестендіру: Төмендегі етістіктерді дұрыс шақтарымен сәйкестендіріңіз.

  • gördü
  • yazıyor
  • bekleyecek

4. Етістіктердің формаларын анықтау: Төмендегі сөйлемдердегі етістіктердің формаларын анықтаңыз.

  • O kitap okuyor. (О кітап оқып жатыр.)
  • Ben yarın gidiyorum. (Мен ертең кетіп жатырмын.)
  • Dün sinema gitti. (Кеше киноға барды.)

5. Сұрақтарға жауап беру: Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.

  • Sen ne yapıyorsun? (Сен не істеп жатырсың?)
  • Dün ne yaptın? (Кеше не істедің?)
  • Yarın ne yapacaksın? (Ертең не істейсің?)

Шешімдер[edit | edit source]

1.

  • gitmek: gidecek (болашақ), gidiyor (қазіргі), gitti (өткен)
  • yazmak: yazacak (болашақ), yazıyor (қазіргі), yazdı (өткен)
  • okumak: okuyacak (болашақ), okuyor (қазіргі), okudu (өткен)

2.

  • Мен әр күні паркте жүгіремін. (Koşuyorum.)
  • Мен сабақтан кейін жұмыс істеймін. (Çalışıyorum.)
  • Мен музыка тыңдаймын. (Dinliyorum.)

3.

  • gördü (өткен шақ)
  • yazıyor (қазіргі шақ)
  • bekleyecek (болашақ шақ)

4.

  • Оқып жатыр (okuyor) - қазіргі шақ.
  • Кетіп жатыр (gidiyorum) - қазіргі шақ.
  • Киноға барды (gitti) - өткен шақ.

5.

  • Мен кітап оқып жатырмын. (Ben kitap okuyor.)
  • Кеше мен киноға бардым. (Dün sinemaya gittim.)
  • Ертең мен достарыммен кездесемін. (Yarın arkadaşlarımla buluşacağım.)

Тіліктілер кестесі - Түрік тілі курсы - 0-А1[edit source]


Түрік әліпбиі


Негізгі грамматика


Қиын грамматика


Күнделікті сөздер


Сандар мен уақыт


Түріктік мәдениет


Көрсетілімді күнделік


Басқа сабақтар[edit | edit source]


Retrieved from "https://polyglotclub.com/wiki/index.php?title=Language/Turkish/Grammar/Verbs/kk&oldid=303873"