Language/Malay-individual-language/Vocabulary/Politics-and-Government/kk

Малай тілі → Сөздік → 0-ден A1-ге дейінгі курс → Саясат және Үкімет

Саясат және үкімет – бұл қоғам өмірінің маңызды аспектілері. Малай тілінде саясат пен үкімет туралы сөйлесу, азаматтық құқықтар мен міндеттерімізді түсінуге көмектеседі. Бұл сабақта біз үкіметтің әртүрлі бөлімдері мен маңызды тұлғалары туралы сөз қозғаймыз. Саясаттың қоғамдағы рөлі мен оның әрбір азаматқа әсері туралы да айтып өтеміз. Сабақ барысында біз жаңа сөздер мен сөз тіркестерін үйренеміз, және оларды практикалық жаттығулармен бекітеміз.

Саясат және үкіметтің негізгі терминдері

Саясат пен үкіметтің терминдері – бұл біздің қоғамдағы маңызды концепцияларды түсінуге көмектесетін сөздер. Төменде кейбір негізгі сөздер мен олардың мағыналары берілген.

Малай тілі	Айтылуы	Қазақша
kerajaan	kəraˈjaŋ	үкімет
politik	pɔˈlitik	саясат
ahli parlimen	ˈahli ˈparlimən	парламент мүшесі
presiden	prɛsɪˈdɛn	президент
menteri	mɛnˈtɛri	министр
undang-undang	undaŋ ˈundang	заң
pilihan raya	pɪˈlihan ˈraja	сайлау
hak asasi manusia	hɑk ɑˈsɑsi mɑˈnusiɑ	адам құқықтары
demokrasi	dɛmɔˈkrɑsi	демократия
pemilihan	pəˈmilɪhɑn	таңдау

Үкіметтің негізгі бөлімдері

Үкімет – бұл мемлекетті басқару жүйесі. Оның бірнеше негізгі бөлімдері мен функциялары бар:

1. **Заң шығарушы орган** - Парламент

  - Парламент - заңдарды қабылдайтын және өзгерістер енгізетін орган.

2. **Атқарушы орган** - Үкімет

  - Үкімет - заңдарды орындаушы және мемлекеттің күнделікті жұмысын басқаратын орган.

3. **Судьялық орган** - Сот

  - Сот - құқықтық дауларды шешетін орган.

Бұл бөлімдер бір-бірімен тығыз байланысты және мемлекеттің тиімді басқарылуын қамтамасыз етеді.

Малай тілі	Айтылуы	Қазақша
parlimen	ˈparlimɛn	парламент
kabinet	kaˈbinɛt	кабинет
mahkamah	mɑˈkɑmɑh	сот
eksekutif	ɛk sɛˈkʊtɪf	атқарушы
legislatif	lɛʤɪˈslɑtɪf	заң шығарушы
yudikatif	juˈdɪkɑtɪf	сот

Саяси тұлғалар

Саясатта маңызды рөл атқаратын тұлғалар бар. Олардың қызметтері мен міндеттері туралы білейік.

Малай тілі	Айтылуы	Қазақша
presiden	prɛsɪˈdɛn	президент
perdana menteri	pərˈdɑnɑ mɛnˈtɛri	премьер-министр
wakil rakyat	ˈwɑkɪl ˈrɑkjɑt	халықтың өкілі
menteri luar negeri	mɛnˈtɛri luˈar nɛˈɡəri	сыртқы істер министрі
ketua	kəˈtuɑ	төраға
duta besar	ˈdutɑ bɪˈsɑr	елші

Саяси терминдер мен сөз тіркестері

Саясат пен үкімет туралы сөйлесу кезінде пайдаланылатын кейбір сөз тіркестері:

- **Membuat undang-undang** - Заң шығару - **Mengadakan pilihan raya** - Сайлау өткізу - **Menyokong demokrasi** - Демократияны қолдау - **Hak asasi manusia** - Адам құқықтары - **Kebebasan bersuara** - Сөз бостандығы

Малай тілі	Айтылуы	Қазақша
membuat undang-undang	məmbuˈat undaŋ ˈundang	заң шығару
mengadakan pilihan raya	məŋaˈdakan pɪˈlihan ˈraja	сайлау өткізу
menyokong demokrasi	məˈnjɔkɔŋ dɛmɔˈkrɑsi	демократияны қолдау
hak asasi manusia	hɑk ɑˈsɑsi mɑˈnusiɑ	адам құқықтары
kebebasan bersuara	kəˈbɛbɑsɑn bərˈsuɑrɑ	сөз бостандығы

Саяси жүйе және басқару формалары

Саясатта әртүрлі басқару формалары бар. Олардың арасында:

1. **Республика** - Халықтың таңдауы бойынша президент немесе премьер-министр басқарады. 2. **Монархия** - Басқарушы - патша немесе патшайым. 3. **Авторитаризм** - Бір адамның немесе топтың билігі.

Малай тілі	Айтылуы	Қазақша
republik	rɛˈpublik	республика
monarki	mɔˈnɑrki	монархия
autoritarian	ɔtɔˈritɛrɪɑn	авторитаризм

Сабақтың қорытындысы

Бүгінгі сабақта біз саясат пен үкімет туралы негізгі сөздер мен сөз тіркестерін үйрендік. Саяси терминдер мен тұлғаларды, үкіметтің бөлімдерін, сондай-ақ саяси жүйені қарастырдық. Енді сіз саясат туралы сөйлескенде, бұл жаңа сөздерді пайдалана аласыз.

Жаттығулар

• • Жаттығу 1:** Сөздерді сәйкестендіріңіз.

1. kerajaan 2. politik 3. menteri 4. parlimen 5. undang-undang

• • Шешімі:**

1. үкімет 2. саясат 3. министр 4. парламент 5. заң

• • Жаттығу 2:** Сөз тіркестерін толықтырыңыз.

1. _____ undang-undang (заң шығару) 2. _____ pilihan raya (сайлау өткізу) 3. _____ hak asasi manusia (адам құқықтары)

• • Шешімі:**

1. membuat 2. mengadakan 3. hak

• • Жаттығу 3:** Сөйлемдер құрастырыңыз.

1. Мен _____ (заң) шығарамын. 2. Сайлау _____ (өтеді). 3. Президент _____ (сөйлейді).

• • Шешімі:**

1. заң 2. өтеді 3. сөйлейді

• • Жаттығу 4:** Ауызша жаттығу.

Саясат және үкімет туралы 3-5 сөйлем айтыңыз.

• • Жаттығу 5:** Сайлау туралы мақал жазыңыз.

• • Жаттығу 6:** Дұрыс немесе бұрыс.

1. Президент - үкіметтің басшысы. (Дұрыс) 2. Парламент - заң шығарушы орган емес. (Бұрыс) 3. Сот - құқықтық дауларды шешеді. (Дұрыс)

• • Жаттығу 7:** Сұрақтарға жауап беріңіз.

1. Сіздің пікіріңізше, саясаттың рөлі неде? 2. Демократия дегеніміз не?

• • Жаттығу 8:** Сөздердің мағынасын табыңыз.

1. menteri - _____ 2. parlimen - _____ 3. undang-undang - _____

• • Шешімі:**

1. министр 2. парламент 3. заң

• • Жаттығу 9:** Топта талқылау.

Саясат туралы өз пікірлеріңізді айтыңыз.

• • Жаттығу 10:** Кроссворд.

Саясат және үкімет туралы сөздерді кроссвордта табыңыз.

Template:Malay-individual-language-0-to-A1-Course-TOC-kk