Language/Bulgarian/Grammar/Cases/kk
Հայերէն
官话
官話
Hrvatski jezik
Český jazyk
Nederlands
English
Suomen kieli
Français
Deutsch
עברית
हिन्दी
Magyar
Bahasa Indonesia
فارسی
Italiano
日本語
Қазақ тілі
한국어
Lietuvių kalba
Νέα Ελληνικά
Şimali Azərbaycanlılar
Język polski
Português
Limba Română
Русский язык
Српски
Español
العربية القياسية
Svenska
Wikang Tagalog
தமிழ்
ภาษาไทย
Türkçe
Українська мова
Urdu
Tiếng Việt
Кіріспе[edit | edit source]
Болгар тілін оқу барысында септіктердің рөлі өте маңызды. Септіктер – бұл сөздердің сөйлемдегі функциясын, яғни олардың қайда, қалай, не үшін қолданылатынын анықтайтын грамматикалық элементтер. Бұл сабақта біз болгар тіліндегі септіктерді, атап айтқанда, атау (nominative), винительный (accusative) және генитив (genitive) септіктерін үйренеміз. Септіктерді дұрыс пайдалану сіздің болгар тілін меңгеруіңізге үлкен көмегін тигізеді.
Атау септігі (Nominative)[edit | edit source]
Атау септігі – бұл сөздің негізгі формасы. Ол заттың атауын білдіреді және сөйлемде кім? не? деген сұрақтарға жауап береді. Мысалы, "мальчик" (баламен) сөзін алайық.
Мысалдар[edit | edit source]
| Болгар | Дыбысталу | Қазақ |
|---|---|---|
| момче | ˈmɒmt͡ʃe | бала |
| момиче | mɒˈmit͡ʃe | қыз |
| книга | ˈkniɡɐ | кітап |
| стол | stɔl | үстел |
| къща | ˈkɤʃt͡ʃɐ | үй |
Жоғарыда айтылған зат есімдер сөйлемде атау септігінде қолданылған. Мысалы:
- Момчето е добро. (Бала жақсы.)
Винительный септігі (Accusative)[edit | edit source]
Винительный септігі заттың тікелей объектісін білдіреді. Ол "кімді?", "нені?" деген сұрақтарға жауап береді. Винительный септігін пайдаланған кезде, көбінесе зат есімнің формасы өзгереді.
Мысалдар[edit | edit source]
| Болгар | Дыбысталу | Қазақ |
|---|---|---|
| момчето | ˈmɒmt͡ʃeˌto | баланы |
| момичето | mɒˈmit͡ʃeˌto | қызды |
| книгата | ˈkniɡɐˌtɐ | кітапты |
| стола | ˈstɔlɐ | үстелді |
| къщата | ˈkɤʃt͡ʃɐˌtɐ | үйді |
Мысал:
- Виждам момчето. (Мен баланы көремін.)
Генитив септігі (Genitive)[edit | edit source]
Генитив септігі заттың принадлежность (иелік) немесе жақындықты білдіреді. Ол "кімнің?", "нінің?" деген сұрақтарға жауап береді. Генитив септігін қолданған кезде, зат есімнің формасы тағы да өзгереді.
Мысалдар[edit | edit source]
| Болгар | Дыбысталу | Қазақ |
|---|---|---|
| момчето | ˈmɒmt͡ʃe | баланың |
| момичето | mɒˈmit͡ʃe | қыздың |
| книгата | ˈkniɡɐ | кітаптың |
| стола | ˈstɔlɐ | үстелдің |
| къщата | ˈkɤʃt͡ʃɐ | үйдің |
Мысал:
- Това е книгата на момчето. (Бұл баланың кітабы.)
Қорытынды[edit | edit source]
Септіктер болгар тілінде маңызды рөл атқарады. Атау, винительный және генитив септіктері сіздің сөйлемдеріңізді түсінікті және грамматикалық дұрыс етеді. Енді біз септіктермен жұмыс істеуді үйренген соң, біз осы бөлімде қарастырылған септіктерді пайдалану үшін жаттығулар орындауға көшеміз.
Жаттығулар[edit | edit source]
Септіктерді түсіну үшін төмендегі жаттығуларды орындаңыз.
Жаттығу 1: Септіктерді анықтау[edit | edit source]
Төмендегі сөйлемдердегі зат есімдердің септігін анықтаңыз.
1. Момчето играе.
2. Аз виждам момичето.
3. Книгата е на стола.
Шешімдер:
1. Момчето - атау септігі
2. момичето - винительный септігі
3. книгата - генитив септігі
Жаттығу 2: Септіктерді өзгерту[edit | edit source]
Берілген зат есімдерді винительный және генитив септігіне өзгертіңіз.
1. момче
2. книга
3. къща
Шешімдер:
1. момче - винительный: момчето, генитив: момчета
2. книга - винительный: книгата, генитив: книгата
3. къща - винительный: къщата, генитив: къщата
Жаттығу 3: Сөйлем құрастыру[edit | edit source]
Келесі сөздерді пайдаланып, сөйлем құрастырыңыз.
1. момче, къща, книга
2. момиче, стол, мама
Шешімдер:
1. Момчето чете книга в къщата. (Бала үйде кітап оқиды.)
2. Момичето седи на стола до мама. (Қыз анасының жанында отыр.)
Жаттығу 4: Сұрақтар қою[edit | edit source]
Келесі сөйлемдерге сұрақтар қойыңыз.
1. Момчето играе футбол.
2. Книгата е на масата.
Шешімдер:
1. Какво играе момчето? (Бала не ойнайды?)
2. Къде е книгата? (Кітап қайда?)
Жаттығу 5: Аудару[edit | edit source]
Келесі сөйлемдерді қазақ тіліне аударыңыз.
1. Бала жақсы.
2. Мен баланы көремін.
Шешімдер:
1. Момчето е добро.
2. Виждам момчето.
Жаттығу 6: Септіктерді сәйкестендіру[edit | edit source]
Төмендегі сөздерді септіктермен сәйкестендіріңіз.
1. мамата
2. момичето
3. стол
Шешімдер:
1. мамата - генитив
2. момичето - винительный
3. стол - атау
Жаттығу 7: Сөздерді толтыру[edit | edit source]
Сөйлемдердегі сөздерді толтырыңыз.
1. Аз виждам ______ (момче).
2. ______ (къща) е голяма.
Шешімдер:
1. Аз виждам момчето.
2. Къщата е голяма.
Жаттығу 8: Сөйлемдерді толықтыру[edit | edit source]
Төмендегі сөйлемдерді толықтырыңыз.
1. Книгата е ______ (стол).
2. Момичето играе ______ (футбол).
Шешімдер:
1. Книгата е на стола.
2. Момичето играе футбол.
Жаттығу 9: Сөздерді сәйкестендіру[edit | edit source]
Септіктерге сәйкес сөздерді сәйкестендіріңіз.
1. бала - ______ (атау)
2. үй - ______ (генитив)
Шешімдер:
1. бала - момче
2. үй - къща
Жаттығу 10: Сөйлем жазу[edit | edit source]
Сөздерді пайдаланып, сөйлем жазыңыз.
1. момче, кітап, оқы
2. қыз, үй, бар
Шешімдер:
1. Момчето чете книга. (Бала кітап оқиды.)
2. Момичето е в къщата. (Қыз үйде.)