Το ρήμα, κλιτό μέρος του λόγου, είναι το κεντρικό συστατικό, ο «πυρήνας» της πρότασης. Καμιά πρόταση στο λόγο ,προφορικό και γραπτό δε μπορεί να σταθεί χωρίς αυτό.
Ρήματα λέγονται οι λέξεις που φανερώνουν πως ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα κάνει κάτι (δηλαδή ενεργεί) ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μία κατάσταση.
Το ρήμα έχει πρόσωπο (πρώτο, δεύτερο, τρίτο) και αριθμό (ενικό και πληθυντικό ).Στην ελληνική γλώσσα το ρήμα απαντάται στο πρώτο ενικό πρόσωπο της ενεργητικής ή παθητικής διάθεσης (φωνής).
Ενικός αριθμός (singulier)
α’ πρόσωπο: Εγώ (je)
β’ πρόσωπο: Εσύ (tu)
γ’ πρόσωπο: Αυτός,- ή (il -elle)
Πληθυντικός αριθμός (pluriel)
α’ πρόσωπο: Εμείς (nous)
β’ πρόσωπο: Εσείς (vous)
γ’ πρόσωπο: Αυτοί, - ές (ils -elles)
Το ρήμα έχει χρόνο (temps du verbe)
Ο χρόνος αφορά τη χρονική στιγμή κατά την οποία γίνεται αυτό που περιγράφει το ρήμα.Οι χρόνοι του ρήματος αντιστοιχίζονται στη διάκριση : παρελθόν – παρόν – και μέλλον.
ΠΑΡΟΝ ( présent ) :Ενεστώτας (Διαβάζω τα μαθήματά μου).
ΠΑΡΕΛΘΟΝ ( passé )
Αόριστος : Ακούσαμε θόρυβο.
Παρατατικός : Πήγαινε στο γυμναστήριο κάθε Τρίτη .
Παρακείμενος : Έχω διαβάσει .
Υπερσυντέλικος : Η συγκέντρωση είχε ολοκληρωθεί πριν τελειώσει η ώρα .
ΜΕΛΛΟΝ (futur)
Εξακολουθητικός Μέλλοντας : Του χρόνου η Ελένη θα πηγαίνει σχολείο.
Στιγμιαίος Μέλλοντας : Τα παιδιά θα πάνε στη γιαγιά τους.
ΣυντελεσμένοςΜέλλοντας : Την ώρα που θα φτάσεις θα έχει τελειώσει το μάθημα.
Το ρήμα έχει φωνή και διάθεση.Διακρίνεται σε δύο φωνές: την ενεργητική και την παθητική. Η φωνή αφορά τη μορφή του ρηματικού τύπου ενώ η διάθεση αφορά τη σημασία του.
Στην ενεργητική φωνή το ρήμα δείχνει ότι το υποκείμενο ενεργεί,δηλαδή κάνει κάτι. Ένα ρήμα φαίνεται ότι είναι στην ενεργητική φωνή από την κατάληξή του: π.χ. στο α’ πρόσωπο ενικού αριθμού ενεστώτα η κατάληξη ενός ρήματος είναι -ω/-ώ. Για παράδειγμα πηγαίνω, διαβάζω, ακούω, θεωρώ.
Τα ρήματα ενεργητικής φωνής, στις περισσότερες περιπτώσεις, έχουν και ενεργητική διάθεση.
Στην ελληνική γλώσσα υπάρχουν ρήματα τα οποία μπορεί να συναντώνται μόνο στην ενεργητική φωνή π.χ. παίζω, μοιάζω, ξέρω, λείπω κ.λ.π. και ρήματα τα οποία απαντούν μόνο στην παθητική φωνή π.χ. θυμάμαι, σκέφτομαι, εμπιστεύομαι, ντρέπομαι, διαχειρίζομαι κ.λ.π., τα οποία όμως έχουν ενεργητική διάθεση και είναι γνωστά ως αποθετικά ρήματα (Verbes déponents ).
Τέλος, κάποια ενεργητικά και κάποια παθητικά ρήματα λέμε ότι έχουν ουδέτερη διάθεση επειδή δηλώνουν ότι το υποκείμενο βρίσκεται απλά σε μια κατάσταση, χωρίς να ενεργεί ή να παθαίνει κάτι, π.χ. κοιμάμαι, ξεκουράζομαι, παραμένω, γνωρίζω.
Στην ελληνική γλώσσα διακρίνουμε μορφολογικά τρεις εγκλίσεις: την οριστική, την υποτακτική και την προστακτική.
Οριστική:
Εκφράζει ένα πραγματικό γεγονός, κάτι το βέβαιο. Η οριστική παρουσιάζει ένα γεγονός ως αληθινό, ως δεδομένο, π.χ. Οι μαθητές έφυγαν.
Υποτακτική:
Εκφράζει κάτι το αβέβαιο, που ευχόμαστε, επιθυμούμε να γίνει ή και το φοβόμαστε. Η υποτακτική εισάγεται με τα μόρια να ,θα, αν,εάν,όταν και ας. Π.χ. Οι μαθητές θέλουν να φύγουν.
Προστακτική:
Εκφράζει προσταγή, παράκληση, προτροπή ή εντολή.Ανάλογα λοιπόν με το περιεχόμενο, ο τύπος της προστακτικής μπορεί να εκφέρεται ως :
Κλείσε την πόρτα (εντολή)
Άκουσέ με προσεκτικά (προτροπή).
Άνοιξε το ψυγείο και φέρε μου νερό σε παρακαλώ (παράκληση).
Φέρε μου αμέσως το γραπτό σου (προσταγή).
***Προσοχή (Avertissement ):Η προστακτική δεν σχηματίζει αρνητικές προτάσεις ,αλλά εκφράζεται μόνο μέσω της υποτακτικής. Δηλαδή με το μόριο να + μη(ν) + υποτακτική. Π.χ.
(Να) μην πας στο σχολείο σήμερα.
Εν ευθέτω χρόνω ,θα εξετάσουμε προσεκτικά ό,τι προκύψει στη χρήση των ρημάτων.
Δύο ρήματα, τόσο στην ελληνική, όσω και σε άλλες γλώσσες έχουν καταλυτικό γραμματικό ρόλο και αποκαλούνται βοηθητικάεπειδή μπορούν να συνδυαστούν με τα υπόλοιπα ρήματα βοηθώντας στον σχηματισμό τους.Μαζί με το απαρέμφατο κάποιου ρήματος σχηματίζουν τον παρακείμενο, τον υπερσυντέλικο και τον συντελεσμένο μέλλοντα της ενεργητικής ή παθητικής φωνής του ρήματος αυτού.
Βοηθητικά ρήματα (verbes auxiliaires ) είναι το Έχω ( avoir ) και το Είμαι ( être ).
Το ρήμα Είμαι (être)
Το ρήμα είμαι έχει τρεις χρόνους: ενεστώτα, παρατατικό και μέλλοντα.
Eνεστώτας(présent)
Οριστική Υποτακτική
(indicatif) ( subjonctif)
Είμαι να είμαι
είσαι να είσαι
είναι να είναι
είμαστε να είμαστε
είστε/είσαστε να είστε/είσαστε
είναι να είναι
Παρατατικός(imparfait)
Οριστική Υποτακτική
(indicatif) (subjonctif)
ήμουν να ήμουν
ήσουν να ήσουν
ήταν να ήταν
ήμασταν να ήμασταν
ήσασταν να ήσασταν
ήταν να ήταν
Μέλλοντας (futur)
Οριστική
θα είμαι
θα είσαι
θα είναι
θα είμαστε
θα είστε/είσαστε
θα είναι
Μετοχή( ενεστώτα)
όντας
Παραδείγματα (examples ) :
Τι ώρα είναι;
Είμαστε καλά.
Θα είστε στο σπίτι το βράδυ;
Στην αυλή είναι τρία δέντρα.
Το ρήμα Έχω (avoir).
Το ρήμα έχω έχει και αυτό τρεις χρόνους: ενεστώτα, παρατατικό και μέλλοντα.
